Frank Brouwer is bedrijfsarts en verzekeringsarts. Hij doet van alles, waaronder verzekeringsgeneeskundig werk voor de Centrale Raad van Beroep, expertises, hij is praktijkopleider van verschillende AIOS. Daarnaast is hij ook nog heel actief in vele NVVG- en NVAB-commissies, onder andere als voorzitter van de CROW (Commissie Richtlijn Ontwikkeling).

Frank koos bewust voor de bedrijfsgeneeskunde omdat hij preventief wilde werken. Hij vond het altijd jammer dat in het ziekenhuis mensen lagen die te horen kregen: ‘als u meer bewogen had, of niet had gerookt, dan had u hier nu niet gelegen.’ Preventie is voor hem allereerst het voorkomen dat mensen ziek of arbeidsongeschiktheid worden door omstandigheden en omgeving. Verder omvat de term het gezond houden van mensen in het algemeen – van werknemers in het bijzonder – zowel op individueel als op populatieniveau.

Heikel onderwerp

Frank ziet bij zijn AIOS dat preventie een heikel onderwerp is. Zij willen heel graag preventief werken en dat moet ook voor de opleiding, maar er is een tendens bij arbodiensten om te zeggen ‘doe jij maar gewoon spreekuren en als je signalen hebt van individu overstijgende problemen, geef ze maar door aan ons’.

In Frankrijk is preventie beter geregeld dan in Nederland, vertelt Frank: een arts moet daar een derde van de tijd aan bedrijfsbezoeken besteden en dan ook adviseren aan het management over risicovolle situaties. Die adviezen worden serieus genomen, ook omdat de arbeidsinspectie daar zeer actief optreedt als de adviezen niet worden opgevolgd. Frank organiseerde recent een avond waarin Nederlandse collega’s die in Frankrijk werken, kwamen vertellen over hun ervaringen.

Prototype goed geregeld

Het grootste succesverhaal van Frank over preventie stamt uit zijn tijd bij het Ministerie van Buitenlandse zaken en dan vooral bij de diplomatieke dienst. De organisatie van preventie daar was het prototype van goed geregeld.
Er werd veel preventief werk gedaan door vaccinaties en malariaprofylaxe te verzorgen voor ambtenaren en hun familieleden, die iedere paar jaar van het ene naar het andere land overgeplaatst werden. Soms waren dat medisch gezien erg interessante plaatsen, bijvoorbeeld Ouagadougou of Lima. ‘Ook erg belangrijk was het terughalen van informatie van ‘de posten’: wat hoorde je terug van die mensen? Dan hoorde je bijvoorbeeld dat er veel stofstormen waren. Daar kon je dan je voordeel mee doen met de volgende die erheen ging.’

Daarnaast was er een driemaandelijks overleg bij BuZa met een arbocommissie over preventie. Frank zat daar met de werkgevers- en werknemersvertegenwoordiging, iemand van personeelszaken en soms van de technische dienst of specialisten op het gebied van straling, ergonomie of hygiëne. Er werd samen besproken: ‘wat treffen wij aan? Wat zijn ziekmakende factoren? En wat kunnen wij doen om te voorkomen dat meer mensen ziek worden?’. Zo werden mensen met astma niet naar Mexico gestuurd vanwege de luchtvervuiling; vrouwen met zwangerschapswens werd ontraden om naar La Paz, Quita of Bogotá te gaan vanwege de hoogte; in de tijd van Tsjernobyl was de vraag of mensen met hun gezin naar de ambassade in Kiev konden (de straling viel wel mee).

‘Er werd door die commissie bewust gekeken naar de langere termijn, in plaats van voorrang te geven aan de korte termijn zaken.’

Biechtvader

Frank’s rol als arts bij BuZa was waardevol vanwege zijn unieke positie: vanwege de vertrouwelijkheid konden mensen vertellen wat er speelde en hij zag iedereen op individuele verzuim- of vaccinatiespreekuren, zowel zieke als gezonde mensen. Hij vroeg ook actief naar wat er speelde, en of hij dat mocht delen. ‘Ik werd ook wel “de biechtvader” genoemd. Bij mij konden mensen anoniem belangrijke zaken doorgeven, zodat ik die (niet tot de persoon herleidbaar) op een hoger niveau kon doorgeven aan de organisatie.’

‘Zoek naar de ingang, zie het als een sport’

Door een goede structuur en door betrokkenheid en back-up van personen die voldoende hoog in de organisatie zaten, werd er ook wat met zijn adviezen gedaan. ‘Je moet altijd zorgen dat je ook boven het niveau van personeelszaken komt, om te zorgen dat je advies het gewicht krijgt dat het zou moeten hebben’.

Moeilijk meetbaar/ rijdende trein

‘Wat ik heb bereikt met mijn preventieve acties, is moeilijk meetbaar – geen daling in verzuimcijfers van x naar y bijvoorbeeld. Het blijft vrij sterk een gevoelskwestie.’ Wel werden dankzij de adviezen maatregelen genomen, of posten beter beveiligd. In het geval van gezondheidsrisico’s werd iemand sneller overgeplaatst.

De context was zeer bepalend: ‘Men stond open voor preventie. Ik kon het van een voorganger overnemen, die het goed had voorbereid. Ik ‘stapte in een rijdende trein’.

The name of the game

Een van de dingen die ons vak zo leuk maakt, is dat we werken in heel andere contexten en uitdagingen. Je hebt vaak vrij snel door wat er speelt binnen een organisatie. Maar vervolgens moet je zoeken naar de motivatoren van de werkgever, het management. Bij de een zijn dat de verzuimcijfers, bij de ander is dat geld, bij een derde is dat status, bij weer een ander is dat goed werkgeverschap.

Zoek naar die ingang, zie dat als een sport. Zorg dat je regelmatig langsgaat bij het management, personeelszaken en de manager op de werkvloer, adviseert Frank, al is het maar voor een kop koffie, of ga eens naar een receptie. De kunst is ook hoe je de boodschap overbrengt zonder dat die als kritiek ervaren wordt, om op een positieve en vriendelijke manier zeggen dat het beter moet. ‘Communicatie is the name of the game in ons vak, zeker bij preventie. Als je dat leuk vindt, heb je een geweldig vak’.