In mei 1978 vond te Nijmegen het Congres Arbeid en Gezondheid plaats. Het was het jubileumcongres bij gelegenheid van het vijfde lustrum van de Medische Faculteitsvereniging Nijmegen. De studenten die het congres organiseerden lieten zich leiden door uitgesproken linkse politieke en economische uitgangspunten. Deze laten zich als volgt kort typeren. Op de arbeidsmarkt verkoopt de arbeider zijn arbeidskracht. De koper krijgt de volledige beschikking over die arbeidskracht. De koper wil meer uit die arbeidskracht halen dan wat hij bij de koop ervoor heeft betaald. Dit streven naar winst leidt tot uitbuiting van arbeiders. Door zijn arbeidskracht af te staan doet de arbeider gedurende zijn werktijd ook afstand van zijn menselijke rechten. De arbeider moet genoegen nemen met ongezond werk en slechte werkomstandigheden. Dat is de prijs die hij moet betalen.

Hoewel een bedrijfsarts niet professioneel de medische informatie behorend bij de WIA-aanvraag heeft afgehandeld, is de klacht die de betreffende werknemer aan het regionaal tuchtcollege heeft geformuleerd ongegrond verklaard. Feiten, klacht en verweer en overwegingen van het regionaal tuchtcollege worden hieronder samengevat. Opvallend is de nauwe blik van het tuchtcollege op de geformuleerde klacht terwijl op meerdere punten de professionaliteit te wensen overlaat.

Marginale mogelijkheden houdt in dat de arbeidsmogelijkheden van de werknemer dermate laag zijn dat er geen reëel aanbod is voor een re-integratietraject tweede spoor (Werkwijzer Poortwachter 01-05-2020 pagina's 17, 23 en 37). Dan kunnen we als bedrijfsarts verantwoorden een zo zinloos re-integratietraject tweede spoor achterwege te laten. Marginale mogelijkheden is een net wat gunstiger situatie dan geen benutbare mogelijkheden volgens het schattingsbesluit (GBM). De situatie van GBM is zeldzaam.

“Heb je wel lol in je werk?”, vroeg ik de verzekeringsarts in opleiding die ik begeleidde. “Ja hoor, maar wat ik vervelend vind is dat ik zoveel klachten van cliënten aan mijn broek krijg”, antwoordde hij. Wat hem zelf wel gerust stelde was dat de klachten voornamelijk van de ‘aanstellers’ kwamen. Er ging een aantal alarmbellen bij mij af en we bespraken waarom hij meer klachten kreeg dan de andere collega’s.

Zowel mannen als vrouwen gaan steeds meer waarde hechten aan het goed kunnen combineren van werk en privé. Zeker nu thuiswerken meer de standaard wordt, blijkt het lastiger om los te komen van het werk wat kan leiden tot stress en burn-out.1 Bedrijfsartsen zullen dit mogelijk herkennen in hun dagelijkse praktijk waar werk-privéconflicten en gebrek aan ondersteuning vanuit de leiding vaak onderwerpen van gesprek zijn. Zo beschrijft de Multidisciplinaire Richtlijn Werk-Privé Balans dat één op de drie werknemers problemen ervaart door een verstoorde werk-privébalans en dat het bieden van steun en flexibel werken deze balans kan verbeteren.2

Een gezonde en duurzame werk-privébalans is belangrijk voor het welzijn en de inzetbaarheid van werknemers. Belangrijk in deze is dat een gezonde werk-privébalans subjectief is en voor iedereen anders kan zijn. In die zin bestaat dé werk-privébalans niet. In dit artikel bespreek ik in de inleiding (1) de Nederlandse situatie wat betreft genderongelijkheid en (2) de situatie tijdens de eerste lockdown. Onder Methoden wordt de dataverzameling toegelicht en onder Resultaten laat ik zien wat er gebeurde in de eerste lockdown. Ten slotte volgen enkele praktische adviezen.

‘Werk zoveel mogelijk thuis’. Zo luidt het overheidsadvies tijdens de coronapandemie. Dat is in veel gevallen goed mogelijk; veel werk bestaat immers uit telewerk (beeldscherm, telefoneren) en hoeft niet op kantoor te gebeuren. Thuiswerken levert voordelen op voor de werkende zoals het hebben van meer regelmogelijkheden om je werk naar eigen inzicht in te vullen, geen storingen van binnenlopende collega’s of het werken in kantoortuinen. Thuiswerken heeft in de coronapandemie ook belemmeringen opgeleverd zo blijkt uit de casus van een ZZP’er met jonge kinderen (zie kader).

Ellul MA, Benjamin L, Singh B et al. Neurological associations of COVID-19. Rapid review. Lancet Neurol 2020; 19: 767-83. https://​doi.​org/​10.​1016/​ S1474-4422(20)30221-0 Mark Ellul van de Universiteit van Liverpool en negen collega’s publiceerden afgelopen zomer een rapid review over de neurologische morbiditeit bij COVID-19. Het artikel is een momentopname aan het eind van de eerste golf van de pandemie. Welke schade kan het coronavirus aanrichten aan het centrale en perifere zenuwstelsel? Het meest bekend zijn het verlies van reuk en smaak, maar er is meer aan de hand.