Ze was eigenlijk van plan om bosbouw te gaan studeren, maar op de open dag van Wageningen University bezocht ze ook een tweede vak: Milieu, Arbeid en Gezondheid. ‘Dat vond ik eigenlijk meteen veel leuker,’ zo herinnert ze zich. De studie combineert toxicologie, gezondheidsleer, chemie, wis- en natuurkunde. Alles kwam wat haar betreft bij elkaar: de werking van het menselijk lichaam, waardoor er dingen mis kunnen gaan en hoe je het kunt oplossen. In die periode ontstond ook haar fascinatie voor gevaarlijke stoffen, waarin ze zich als arbeidshygiënist en veiligheidskundige specialiseerde. ‘Ik heb een heel leuk vak, dat ik nog altijd met veel plezier uitoefen.’

Puzzelen

Dat ze zich daarnaast ontwikkelde tot auteur van inmiddels drie thrillers is ook niet vreemd. ‘Als kind droomde ik er al van om later een boek te schrijven. Ik heb ook altijd veel gelezen, vooral thrillers.’ Een van haar favoriete schrijvers is de Britse Elly Griffith, die onder meer boeken schreef met een forensisch archeoloog in de hoofdrol. ‘Dat vond ik superleuk, omdat je een spannend verhaal leest en meteen ook veel leert over dat vakgebied.’ Het inspireerde haar om ook vanuit haar eigen vak te gaan schrijven. ‘Ik dacht: dat is het! Je kunt een journalist, rechercheur of ander nieuwsgierig personage opvoeren, maar waarom geen arbeidshygiënist? We kijken – net als de veiligheidskundige – naar specifieke factoren in het werk. Hoe kun je voorkomen dat je ziek wordt van werk, maar het is ook puzzelen om uit te vinden waar klachten door veroorzaakt worden. Het is vragen, doorvragen en spitten.’

Debuut

Ze trok de stoute schoenen aan en begon met schrijven in de voor haar altijd wat rustiger zomermaanden. Aan het einde van die zomer had ze 20.000 woorden op papier. ‘Ik dacht: nu heb ik een boek, maar toen bleken er nog minstens 40.000 woorden bij te moeten.’ Ze volgde een schrijfcursus, kreeg advies, ging in schrijfclubs en breidde het oorspronkelijke document uit met nieuwe personages en verhaallijnen. Onder invloed verscheen uiteindelijk in 2019 en werd in dat jaar meteen bekroond als beste Nederlandse thriller met een vrouwelijke hoofdpersoon. Het gaat over een visser die in het Gelders natuurgebied de Havikerwaard verdrinkt. De politie wijdt het aan dronkenschap, maar hoofdpersoon Renske Nijland gelooft daar niets van. Als expert gevaarlijke stoffen is zij ervan overtuigd dat iets of iemand het slachtoffer heeft bedwelmd. Met de dood tot gevolg.

Arbeidsmigranten

In Isolatie, haar tweede boek uit 2022, is arboprofessional Renske Nijland getuige van een ernstig bedrijfsongeval met een Poolse werknemer in een piepschuimfabriek. Als Renske een onderzoek start, blijkt de man spoorloos verdwenen en wordt ze tegengewerkt door de directeur. Het is een nog altijd actueel onderwerp. ‘Je ziet en leest regelmatig over arbeidsmigranten en de wantoestanden op het gebied van huisvesting en verzekeringen en over ongelukken op het werk.’

Impact

Ook haar nieuwste boek, Vergiftigd, is geïnspireerd op wat Tamara om zich heen ziet gebeuren. Ze werd getriggerd door twee spraakmakende voorvallen. Een daarvan is een zaak die in 2016 door EenVandaag aan het licht kwam: vrouwen die in de Lycrafabriek van DuPont in Dordrecht werkten, kregen ernstige zwangerschapsproblemen doordat ze zonder goede bescherming werkten met giftige stoffen. Een van de boosdoeners was het oplosmiddel DMAC (Dimethylacetamide).

Het tweede schandaal betreft Chemours, dat enorme vervuiling veroorzaakt(e) door de uitstoot van Pfas. De schandalen zijn niet één op één in het boek verwerkt, zo benadrukt Tamara. ‘De incidenten zijn puur inspiratie. Pfas komt niet voor, ook de Lycra-vrouwen niet. Maar deze incidenten grepen mij wel aan, vooral de zwangerschapsproblemen. Dat heeft een enorme impact op het leven van mensen.’ Wat naar aanleiding van deze schandalen wel in het boek tot uitdrukking komt is de angst die ontstaat bij omwonenden van fabrieken en bedrijven. ‘Het wijzen naar dingen die misschien helemaal niet of juist wel de oorzaak zijn van problemen. Het verschil tussen risicoperceptie en risicobeoordeling.’

Geen alter ego

Een arbeidshygiënist die een boek schrijft met als hoofdpersoon een arbeidshygiënist. Beiden woonachtig aan de rand van de Veluwezoom en regelmatig te vinden in fabrieken en op bouwplaatsen. In hoeverre vallen hoofdpersonage en schrijver eigenlijk samen? Het gaat volgens Tamara net zoals bij de onderwerpen voor haar boeken. Die zijn geïnspireerd op verschillende gebeurtenissen. Renske Nijland is dus zeker geen alter ego van Tamara Onos. ‘De hoofdpersoon is samengesteld uit verschillende mensen die ik ken. Ook collega’s. Renske heeft bovendien een heel andere woonsituatie en reageert ook anders dan ik zou doen. Ik hoop vooral dat ze nog veel irritanter is dan ik, wanneer het om onderzoek gaat.’

Nieuwe hoofdpersoon

Het is overigens het laatste boek waarin Renkse de hoofdrol krijgt. Dit op advies van uitgever De crime compagnie (onderdeel van A.W. Bruna). ‘Ik schrijf te langzaam, waardoor er te veel tijd tussen de boeken zit voor herkenning. Mijn volgende boek heeft daarom een nieuwe hoofdpersoon. Dat vind ik overigens niet zo erg. De hoofdpersoon van je boek moet ook een ontwikkeling doormaken, en met Renske ben ik wat dat betreft wel een beetje klaar. Het is lastig om er in een volgend boek nog eens een draai aan te geven. Ik begin er nu ook weer lol in te krijgen, in het bedenken van een nieuw personage.’ Het is ook de reguliere werkwijze van Tamara. ‘Sommige schrijvers denken vanuit een personage. Ik denk altijd vanuit een plot. Voor mijn volgende boek heb ik alweer een aantal incidenten in mijn hoofd en een verhaallijn. Daar moet ik dan de personages bij gaan verzinnen. Dat is de manier waarop het bij werkt en waarop ik het leuk vind.’

Arbeidshygiënie

Bij dat alles blijf het werk van de arbeidshygiënist en veiligheidskundige een inspiratiebron. Aanleidingen zijn er helaas genoeg, zo stelt ze. ‘Maar je moet de situaties wel aanpassen. Kijk, in mijn vak gaat het vaak om incidenten waardoor mensen misschien over tien of twintig jaar ziek kunnen worden. Terwijl je in een thriller natuurlijk een knaller nodig hebt. Je moet in een boek daarom de toekomst naar het heden halen of het verleden al van invloed laten zijn. Maar ik gebruik natuurlijk ook acute incidenten. Mijn tweede boek over arbeidsmigranten begint bijvoorbeeld met een wals-ongeluk.”

Ontspanning

Of ze een strijd moet leveren tussen werk en schrijven? Tamara zegt van niet. ‘Nee, schrijven is en blijft een hobby. Voor mij is het een vorm van ontspanning. Ook als ik moe ben van mijn werk, kan ik daarna toch nog schrijven.’

Tot slot: kunnen bedrijfsartsen nog iets opsteken van de Renske Nijland-trilogie? ‘Wat ik hoor van mensen die het gelezen hebben, is dat ze het leuk vinden en dat Renske een herkenbaar personage is. Zelf hoop ik dat bedrijfsartsen die niet zo met dit onderwerp bezig zijn, toch door een andere bril naar gevaarlijke stoffen gaan kijken. En alhoewel je empathie mag veronderstellen bij bedrijfsartsen, hoop ik ook dat ze extra bewust zijn van de grote persoonlijke gevolgen voor werknemers die schade ondervinden van het werken met bijvoorbeeld reprotoxische stoffen.’

Meer lezen over Tamara Onos en de boeken die ze schreef? Volg de deze link.