In de bedrijfsgeneeskundige praktijk kan het onderscheid tussen een (acute) beroepsziekte en een arbeidsongeval lastig zijn. Dit onderscheid is van belang omdat de rol van de bedrijfsarts bij een beroepsziekte en bij een arbeidsongeval praktisch wezenlijk van elkaar verschilt. Dit kan worden geïllustreerd aan de hand van een casus.
Twee personen van een verhuisbedrijf dragen gezamenlijk een kast en lopen daarmee een trap af. De achterste medewerker ervaart een pijnscheut in de rug waardoor hij de kast loslaat. De voorste medewerker krijgt hierdoor het volle gewicht van de kast op zich. Om te voorkomen dat hij valt, grijpt hij met een arm naar de trapleuning, op hetzelfde moment voelt hij een knap in de andere arm waardoor hij de kast loslaat en deze van de trap af naar beneden schuift. Beide medewerkers hebben zich naar aanleiding van dit incident direct moeten ziekmelden. Bij de achterste medewerker blijkt na onderzoek sprake van acute lumbago, bij de voorste medewerker blijkt sprake van een ruptuur van de musculus biceps brachii.
Arbeidsongeval of beroepsziekte?
Volgens artikel 1, lid 3, sub i van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) is een arbeidsongeval een aan een werknemer in verband met het verrichten van arbeid overkomen ongewilde, plotselinge gebeurtenis, die schade aan de gezondheid tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad en heeft geleid tot ziekteverzuim, of de dood tot vrijwel onmiddellijk gevolg heeft gehad. Met een plotselinge ongewilde gebeurtenis wordt niet de gezondheidsschade bedoeld, maar een (niet voorziene) gebeurtenis of inwerking van buitenaf, zoals vallen, aangereden of geraakt worden door een voorwerp.
De casus beschouwend ervaart de achterste medewerker tijdens het verrichten van arbeid plotse gezondheidsklachten, namelijk acute rugklachten die mogelijk in verband staan met het dragen en sjouwen van een zware last. Met andere woorden, het dragen en sjouwen was een gewilde gebeurtenis en activiteit. Er was met betrekking tot de feitelijke werkzaamheden op het moment van ontstaan van de klachten geen sprake van een plotselinge, ongewilde gebeurtenis. De klachten zijn in overwegende mate ontstaan tijdens of door het werk. Daarom zou bij betrokkene sprake kunnen zijn van een (acute) beroepsziekte. De voorste medewerker wordt door het loslaten van de kast door zijn collega echter wél geconfronteerd met een voor hem onverwachte, plotselinge en ongewilde gebeurtenis. Omdat daardoor bij hem acute gezondheidsklachten zijn ontstaan, is in zijn geval dus sprake van een arbeidsongeval conform artikel 1, lid 3, sub i van de Arbowet.
De Inspectie SZW heeft een toezichthoudende taak op naleving van de Arbowet. Handhaving van overtredingen heeft een bestuursrechtelijke grondslag. Dit betekent in algemene zin dat als er volgens de definitie in de Arbowet geen sprake is van een arbeidsongeval, dienovereenkomstig ook geen wettelijke basis bestaat voor onderzoek van het incident door Inspectie SZW.
In het geval van de voorste medewerker moet de bedrijfsarts de werkgever erop wijzen dat er mogelijk sprake is van een arbeidsongeval. De werkgever is volgens artikel 9, lid 1 van de Arbowet namelijk wettelijk verplicht een arbeidsongeval te melden aan Inspectie SZW. Die meldingsplicht bestaat als het ongeval heeft geleid tot de dood van de medewerker, een ziekenhuisopname of blijvend letsel. Deze plicht is dus van toepassing als het duidelijk is geworden dat er één van die situaties aan de orde is. Het niet melden van een meldingsplichtig arbeidsongeval door de werkgever aan Inspectie SZW, kan ongeacht de uitkomst van de inhoudelijke behandeling van het arbeidsongeval, door Inspectie SZW worden gesanctioneerd met een hoge geldboete. Volgens artikel 9, lid 2 van de Arbowet moet de werkgever tevens een lijst bijhouden van aan Inpectie SZW gemelde arbeidsongevallen en van arbeidsongevallen die hebben geleid tot een verzuim van meer dan 3 werkdagen.
In de Arbowet is niets opgenomen over het handhaven van de Inspectie SZW bij het ontstaan van een mogelijke beroepsziekte. Bij beroepsziekten is de bedrijfsarts degene die moet onderzoeken, melden en adviseren over preventieve maatregelen. Inspectie SZW zal dan ook in dergelijke gevallen verwijzen naar de bedrijfsarts van de betrokken medewerker. Alhoewel onderzoek rondom het ontstaan van een mogelijke beroepsziekte dus niet onder de verantwoordelijkheid van Inspectie SZW valt, is het wel mogelijk dat een mogelijke beroepsziekte voor Inspectie SZW aanleiding is om extra bedrijfinspecties te laten uitvoeren, bijvoorbeeld in een specifieke branche om daarmee een eventueel branchebreed probleem op te sporen.
In het geval van de beschreven casus zullen de gezondheidsklachten van de achterste medewerker door de bedrijfsarts moeten worden gemeld aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, indien de bedrijfsarts na beoordeling concludeert dat er sprake is van een (vermoede) beroepsziekte. Mocht de gedupeerde medewerker blijvende gezondheidsschade ondervinden van een beroepsziekte, dan kan deze via een letselschadebureau eventueel een civielrechtelijke procedure opstarten om de schade proberen te verhalen.
Betekenis voor de bedrijfsarts
In het geval van een arbeidsongeval of (acute) beroepsziekte heeft de bedrijfsarts een essentiële taak op het terrein van preventie. De inhoudelijke regie in deze beide gevallen verschilt. Onderzoek naar een (vermoede) beroepsziekte is de primaire taak van de bedrijfsarts, terwijl onderzoek naar een meldingsplichtig arbeidsongeval onder de verantwoordelijkheid van Inspectie SZW valt. In het geval van een meldingsplichtig arbeidsongeval moet de bedrijfsarts de werkgever wijzen op zijn verantwoordelijkheden die voortvloeien uit de Arbowet.
Indien er twijfel bestaat of sprake is van een (acute) beroepsziekte of een meldingsplichtig arbeidsongeval, kan hierover door de bedrijfsarts laagdrempelig contact worden opgenomen met de Frontoffice van Inspectie SZW (telefoonnummer 0800-5151).
