Met mijn zoon fiets ik over een dijkje naast een waterplas. Het ziet er leuk en gezellig uit, ik zie felgekleurde waterlelies, een flamingo en diverse watervogels. Er zwemmen ook twee vogels die je weinig ziet, bruin met een lange grijze snavel. Ik herken ze als de 'snip' en wil mijn zoon deze vogels laten zien. We stappen van de fiets af, ik pak hem bij de hand en we lopen er naar toe. De vogels zijn echter gevlogen of onder water gedoken. Dan denk ik bij mezelf: 'Mijn zoon is een volwassen kerel, ik hoef hem toch niet meer bij de hand te houden?'. Opeens zie ik een grote waterschildpad. Hij loopt op ons af met een grote open bek. Hij wil eten, hij WIL ONS OPETEN!...... Met een schok word ik wakker.
Ik vind het leuk om mijn dromen te interpreteren. Als ik nadenk over deze droom dan kan ik hem goed verklaren. Mijn zoon is net uit zijn studentenflat vertrokken en is gaan samenwonen in een ruimer appartement. Als vader wil ik hem bij de hand houden, maar eigenlijk is dat niet nodig (of gewenst) want hij kan zichzelf prima redden. Ik wil hem wijzen op allerlei nuttige zaken zoals: ‘koop nog geen nieuwe zitbank, maar kijk eerst even hoe de oude staat’, ‘de huurprijs is te hoog, onderhandel met de eigenaar’ of ‘kijk of de gasmeterstand goed is doorgegeven’. Ik zie allerlei gevaren, maar moet gewoon leren loslaten.
Het interpreteren van een droom lijkt wel wat op mijn werk als verzekeringsarts. Ik moet het verhaal van de cliënt en allerlei andere gegevens zoals medische informatie en lichamelijk onderzoek beoordelen. Hierbij is het een uitdaging om niet tijdens de verzameling van de gegevens al te Oordelen, een Mening te geven of goedbedoelde Adviezen te verstrekken (ezelsbrug: OMA thuislaten). Een mens heeft de neiging zaken snel te interpreteren. Bijvoorbeeld als iemand snel loopt dan wordt al gauw gezegd dat ie haast heeft, dat hoeft natuurlijk helemaal niet zo te zijn. Evolutionair gezien is dat snelle interpreteren of oordelen wel nuttig: als er een agressieve leeuw op je af komt moet je wegwezen, je hebt geen tijd om rustig in te schatten of er werkelijk gevaar is.
Een professionele beoordelaar zoals een rechter of een verzekeringsarts dient volgens mij het verzamelen van gegevens te scheiden van het oordelen en interpreteren daarvan. In eerste instantie dient ‘OMA thuisgelaten’ te worden tot alle gegevens bekend zijn. De collega die tegen mij zei ‘Meestal weet ik binnen twee minuten al wat mijn oordeel gaat worden’ (of erger nog: ‘Als ik mensen een hand geef dan weet ik het al’) laat OMA bepaald niet thuis. Hier dreigt het gevaar van tunnelvisie waarbij alleen die gegevens worden verzameld die passen bij de visie van de beoordelaar.
Het waardevrij verzamelen van gegevens is niet eenvoudig. Het gaat in tegen onze natuur en daar is oefening, ervaring en geduld voor nodig. Het vereist een belangstellende nieuwsgierige houding waarbij de cliënt de tijd en ruimte krijgt om zijn verhaal te doen. De arts probeert eerst het verhaal van de cliënt te begrijpen zonder zich af te vragen wat hij ervan vindt. Het voordeel is niet alleen dat de cliënt zich gehoord voelt, ook geeft het de arts rust tijdens de anamnese. In mijn droom deed ik het goed: ik onderbrak de droom niet om op te merken dat een flamingo en een waterschildpad in Nederland niet voorkomen en dat een snip geen grijze snavel heeft. Pas aan het einde van de droom oordeelde ik.
