Musculoskeletale aandoeningen (MSA) zijn de meest frequent gerapporteerde beroepsgebonden aandoeningen in de Europese Unie.1 Onnatuurlijke werkhoudingen, langdurig zitten en repetitieve bewegingen tijdens het beeldschermwerk zijn risicofactoren, omdat ze tot verhoogde spierspanning kunnen leiden. Er moet voor beeldschermwerkers echter ook rekening worden gehouden met andere werkgerelateerde factoren, zoals de taakinhoud, de werkdruk en -sfeer, de inrichting van de werkpost et cetera.2,3
Bovendien worden beeldschermwerkers vaak geconfronteerd met bijkomende risico’s, waaronder mentale stress4 en visuele belasting.5
In de literatuur varieerde de gerapporteerde 12-maandenprevalentie van nekklachten bij Duitse en Nederlandse beeldschermwerkers tussen 33% en 54.5%, waarbij de duur van beeldschermwerk een significant effect had op de frequentie van deze nekklachten vanaf meer dan 6 uur beeldschermwerk per dag.6,7 De prevalentie van lage rugpijn was 46% bij Britse kantoorbedienden versus 32% bij Indische kantoorbedienden. Deze studie uit het jaar 2008 toonde de culturele verschillen aan bij de rapportage van MSA.8 Musculoskeletale aandoeningen hebben een grote impact, bijvoorbeeld door ziekteverzuim.9 Bijkomend is er een toename van de totale tijd die per dag wordt doorgebracht aan beeldschermapparatuur10 en kunnen musculoskeletale klachten aanleiding geven tot productiviteitsverlies.11 Daarom zijn multifactoriële meetinstrumenten voor risicobeoordeling bij beeldschermwerkers nodig.
Sinds 2016 verplicht de Belgische Welzijnswet bedrijven om beeldschermwerkers specifiek op te volgen. Beeldschermwerkers zijn volgens de Belgische wetgeving werknemers die gewoonlijk en gedurende een aanzienlijk deel van de normale werktijd gebruik maken van beeldschermapparatuur. Co-Prev, de overkoepelende sectororganisatie van alle Belgische Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk, geeft als richtlijn vanaf gemiddeld vier uur beeldschermwerk per dag aan. De Belgische Welzijnswet voorziet om ten minste om de 5 jaar risicoanalyses uit te voeren om beeldschermwerkers te beoordelen op drie dimensies: fysieke belasting, mentale stress en visuele belasting.
Het doel van ons project was dubbel: een online vragenlijst te ontwikkelen, een e-Enquête, om de vereiste risicobeoordeling bij beeldschermwerkers uit te kunnen voeren, en vervolgens deze op grote schaal toe te passen in een arbeidsgeneeskundige setting in België.
Deel 1: Ontwikkeling van de vragenlijst
Methodologie
De vragenlijst werd ontwikkeld door een multidisciplinair team van deskundigen bij Mensura: een Europees geregistreerde ergonoom, twee arbeidsartsen, een arbeidsverpleegkundige, twee preventieadviseurs (waarvan één gespecialiseerd in ergonomie) en een epidemioloog. Mensura is een Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk (Belgische arbodienst) die de arbeidsgeneeskundige preventie in het bedrijf verzekert.
De vragenlijstontwikkeling was gebaseerd op twee gevalideerde risicobeoordelingen: de gestandaardiseerde Noorse vragenlijst voor de analyse van musculoskeletale symptomen12 en de Nederlandse checklist voor beeldschermwerk.13
Het multidisciplinaire team selecteerde de items uit beide vragenlijsten die relevant zijn voor de Belgische context en maakte zo een nieuwe vragenlijst rond vijf onderwerpen.
Na Nederlands-Franse en Nederlands-Engelse forward-backward-vertaling werd de vragenlijst gevalideerd via een tweetraps Delphi-methode door een panel van twintig experts. Dit panel bestond uit Nederlandstalige en Franstalige preventieadviseurs, arbeidsartsen en -verpleegkundigen, ergonomen, marketingassistenten, een consultant strategisch productbeheer en een directeur administratie.
Schriftelijke feedback werd gevraagd door de Europese ergonoom over de duidelijkheid, toegankelijkheid en eenduidigheid van de inleiding, van de doelstelling en van de instructies bij de items: mogelijke overlapping van items, structuur, volledigheid en antwoordmogelijkheden. Na deze eerste Delphi-ronde, werd de aangepaste vragenlijst opnieuw voorgelegd aan het experten panel, waarna opnieuw de geschreven feedback werd bezorgd aan de Europese ergonoom in de tweede Delphi-ronde.
Vervolgens werd een piloottest uitgevoerd bij alle 574 Mensura beeldschermwerkers. Ze werden gevraagd om de vragenlijst in te vullen en te evalueren op basis van de bovenstaande criteria. Dit resulteerde in 425 volledige vragenlijsten (responspercentage 74%). Op basis van hun schriftelijke feedback werd de definitieve versie ontwikkeld.
Resultaten
De uiteindelijke vragenlijst werd opgesteld in 2016 en bestond uit tien schalen en 105 items, verdeeld volgens vijf onderwerpen (kader 1). De meeste vragen waren gesloten, met dichotome uitkomstmaat. Er werd een aantal nieuwe, hedendaagse vragen toegevoegd aan de Nederlandse checklist, zoals deze over leefstijl, de hoeveelheid beeldschermgebruik buiten het werk, flexwerk (ander bureau, flexdesk, thuis, et cetera) en het gebruik van meerdere beeldschermen tegelijk. Het aantal vragen werd ingekort. Een expert arbeidshygiënist en expert arbeidspsycholoog werden geconsulteerd voor het onderwerp werkomgeving en werkbeleving. Er werd gekozen om de werkdruk te bevragen via een aparte, specifieke 5-jaarlijkse risicoanalyse die werd opgesteld door de arbeidspsychologen. De normeringen werden geactualiseerd indien nodig. Twee open vragen werden toegevoegd: gebruikt u regelmatig sneltoetsen als dit mogelijk is? Mogelijke antwoorden: ja/neen. Indien ja geantwoord werd, verscheen de additionele vraag: welke computerprogramma’s geven u die mogelijkheid?
Aan het eind van de Noorse vragenlijst werden twee extra vragen gesteld: heeft u lage rugklachten tijdens, eventueel onmiddellijk na uw werkdag? Mogelijke antwoorden: ja/neen. En: heeft u uw lage rug ooit bij een ongeval bezeerd? Mogelijke antwoorden: ja/neen. De vragenlijst eindigde met de vraag: heeft u nog bijkomende opmerkingen? Vermeld ze hieronder… En: wenst u een werkpostbezoek? Mogelijke antwoorden: ja/neen.
Praktijkimplementatie
Voorziende feedback naar de beeldschermwerker en de werkgever
De werknemer krijgt op het einde van de bevraging toegang tot een uitgebreid overzicht met infografieken (zoals werken met de laptop, gebruik van sneltoetsen, ontlast je ogen bij beeldschermwerk, instellen van de stoel, stretchen aan je bureau). Voor de werkgever wordt een geanonimiseerd managementrapport (vanaf minimum twintig beeldschermwerkers) opgemaakt, waarbij de prevalenties van het bedrijf werden vergeleken met de wetenschappelijke data (indien beschikbaar) en met deze van andere bedrijven. Een werkgebonden index met benchmark ten opzichte van die van de deelnemende bedrijven wordt berekend voor werkpost, werkomgeving, werkbeleving en leefstijl, naast een index voor gezondheidsklachten. Ook vergelijkingen tussen afdelingen onderling zijn op aanvraag mogelijk (vanaf minimum elf medewerkers per afdeling). De ergonoom licht de resultaten toe.
Deel 2: Toepassing van de e-Enquête in arbeidsgeneeskundige setting in België
Doelstelling
Doel van de toepassing in arbeidsgeneeskundige setting is om de prevalenties in kaart te brengen en zo gerichte interventies te kunnen opstarten. Tevens werd de betrouwbaarheid van de antwoorden nagekeken.
Methodologie
Van oktober 2016 tot en met januari 2019 implementeerden 45 Belgische bedrijven die aangesloten zijn bij Mensura de online e-Enquête. Enkel werknemers die volgens de Belgische Welzijnswetgeving beeldschermwerkers zijn, werden onderworpen aan deze risicoanalyse. Het ging over bedrijven uit verschillende sectoren (openbare besturen, logistiek, bouw, informaticatechnologie, toerisme, sociale tewerkstelling, chemie, politie, gezondheidszorg, voeding, financiële en zakelijke dienstverlening et cetera). Het kleinste bedrijf telde 20 beeldschermwerkers, het grootste 908. Elke deelnemer kreeg de vragenlijst aangeboden volgens de bij Mensura gekende taalcode (Nederlands, Frans of Engels), en kon dit indien gewenst nog aanpassen bij de start van de vragenlijst.
Resultaten
Dit resulteerde in 5438 volledig beantwoorde vragenlijsten, waarvan 72 Engelstalig, 1356 Franstalig en 4010 Nederlandstalig. Het responspercentage varieerde tussen 29% en 96%; voor vier op vijf bedrijven was dit 60% of hoger. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 43,4 jaar (SD = 10.6). Voor gender was 46.4% man, 53.6% vrouw en twee deelnemers meldden ander. 75.3% werkte voltijds, gevolgd door 13.4% vier vijfde.
De mediane beeldschermwerktijd was 7 uur (IQR 6-8), inclusief overwerk. Bijkomend werd thuis op een gemiddelde dag ter ontspanning 2 uur (IQR 1-3) naar een beeldscherm (televisie, computer, laptop, tablet, smartphone et cetera) gekeken.
De belangrijkste resultaten en deze van de nieuw toegevoegde vragen zijn samengevat in Tabel 1 tot en met 4.
Tabel 1 A. Leefstijl (sport en voedingsgewoonten)
|
Prevalentie
|
95% BI
|
|
|
Beweegt u minstens 5 keer per week gedurende 30 minuten aan een matige intensiteit? Toelichting: met matig bewegen bedoelen we bijvoorbeeld wandelen, joggen, fietsen, enz.
|
49.9%
|
48.6-51.3
|
|
Beweegt u minstens 3 keer per week intensief? Toelichting: met intensief bewegen bedoelen we bijvoorbeeld duurloop, intensieve sporttraining, spinning, enz.
|
23.2%
|
22.1-24.4
|
|
Houdt u er gezonde voedingsgewoonten op na? Toelichting: met gezonde voedingsgewoonten bedoelen we dat u dagelijks 1,5 liter vocht drinkt, 2 porties fruit eet en 300 gram groenten nuttigt.
|
66%
|
64.8-67.3
|
Tabel 2 B. Werkbeleving (ondersteuning, variatie in taakinhoud, autonomie)
|
Prevalentie
|
95% BI
|
|
|
Kunt u uw werk voldoende zelfstandig plannen en uitvoeren?
|
92.7%
|
92-93.4
|
|
Is uw werk inhoudelijk voldoende afwisselend?
|
81.9%
|
80.8-82.9
|
|
Krijgt u voldoende ondersteuning van collega’s en/of uw leidinggevende?
|
84.3%
|
83.3-85.2
|
|
Zijn uw werkmiddelen voldoende gebruiksvriendelijk en efficiënt? Toelichting: Daarmee bedoelen we dat uw computer snel genoeg werkt, de software makkelijk te gebruiken is, u niet herhaaldelijk moet klikken om een bepaalde actie uit te voeren, enz.
|
65.3%
|
64-66.5
|
Tabel 3 C. Werkomgeving (binnenklimaat, verlichting, geluidsoverlast)
Voor het binnenklimaat werden warmte (40.1%), koude (35.4%), tocht (21.6%), droge lucht (35.3%) en/of muffe geuren (27.8%) vermeld.
|
Prevalentie
|
95% BI
|
|
|
Heeft u vaak (meer dan 1 keer per week) last van het binnenklimaat? Toelichting: Met het binnenklimaat bedoelen we bijvoorbeeld de temperatuur, tocht, droge lucht, muffe of onfrisse geuren, enz.
|
57.1%
|
55.8-58.4
|
|
Ziet u spiegelingen in uw beeldscherm (van bv. lampen, wanden of daglicht) of kijkt u bij het werken met uw beeldscherm ongewild in een venster of storende lichtbron?
|
18.9%
|
17.9-20
|
|
Is er vaak (meer dan 1 keer per week) sprake van dusdanige geluidsoverlast dat u uw werk niet goed kunt uitvoeren?
|
28.3%
|
27.1-29.5
|
|
Heeft u vaak (meer dan 1 keer per week) last van hoofdpijn of een zwaar hoofd tijdens het werk?
|
35.5%
|
34.2-36.8
|
|
Heeft u vaak (meer dan 1 keer per week) last van keelirritatie tijdens het werk?
|
19.1%
|
18.1-20.2
|
Tabel 4 D. Werkpost, werkwijze en werkopstelling
Eén op vijf werknemers werkt af en toe vanop een andere locatie.
|
Werkpost
|
Prevalentie
|
95% BI
|
|
Duid aan wat het beste overeenstemt met uw normale werksituatie. “Ik werk: …”
a) (Bijna) altijd aan hetzelfde bureau
|
61.5%
|
60.2-62.8
|
|
b) Af en toe (halve dag tot één dag per week) vanop een andere locatie (ander bureau, flex-desk, thuis, …)
|
20.5%
|
19.5-21.6
|
|
c) Regelmatig (meer dan één dag per week) vanop een andere locatie (ander bureau, flex-desk, thuis, …)
|
14.9%
|
14-15.9
|
|
d) Andere situatie
|
3.1%
|
2.7-3.6
|
Twee op drie werknemers werkt meer dan twee uur per dag met een laptop, tablet en/of smartphone.
|
Werkwijze en werkopstelling
|
Prevalentie
|
95% BI
|
|
Zit u regelmatig meer dan één uur in eenzelfde houding stil?
|
62%
|
60.7-63.3
|
|
Werkt u in totaal meer dan 2 uur per dag met een laptop, tablet en/of smartphone?
|
65.6%
|
64.3-66.8
|
|
Zo ja, werkt u meer dan 2 uur per dag met deze tools zonder hulpmiddelen (bijvoorbeeld een toetsenbord, muis, laptopverhoger, voice-control, combinatie …)?
|
15.3%
|
14.4-16.3
|
E. Mogelijk werkgebonden klachten: E1. MSA: nek, schouders en lage rug
De resultaten van de meest frequente MSA-klachten bij beeldschermwerkers zijn weergegeven in figuur 1, 2 en 3.
Figuur 1. Prevalentie en prevalentie afwezig op het werk wegens MSA (nek, schouders, rug) in % en 95% BI
Op de vraag: heeft u de voorbije 12 maanden problemen (bijvoorbeeld pijn, last) ervaren?”, rapporteerde 54.2% nekproblemen (95%BI 52.8-55.5) en 47.3% lage rugproblemen (95%BI 45.8-48.5). Van deze werknemers, had 28.3% een probleem op één locatie, 44.2% op twee locaties en 27.5% op drie locaties (nek, schouder én lage rug). Een aantal werknemers (7.8%) meldde dat ze de afgelopen 12 maanden afwezig waren vanwege lage rugklachten (95%BI 7.1-8.5).
Figuur 2 Aantal dagen nek-, schouder-, of lage rugklachten de voorbije 12 maanden (%)
Van de werknemers die MSA meldden, had 19.7% dagelijks schouderklachten.
Figuur 3 Aantal dagen afwezig op het werk wegens nek-, schouder-, of lage rugklachten de voorbije 12 maanden (%)
Wegens schouderklachten, was 2.2% meer dan 30 dagen afwezig op het werk.
E2. Visuele aspecten: wazig zicht, het dragen van bril of lenzen
Wazig zicht werd gemeld door 29.8% van de werknemers (95%BI 28.6-31). Het verschil tussen werknemers jonger dan 45 jaar en ouder dan 45 jaar was gering, namelijk 14% versus 15.8%. Bijna de helft van de werknemers (43.7%, 95%BI 42.4-45) gaven aan vaak (meer dan 1 keer per week) last te hebben van vermoeide, droge, branderige, jeukende en/of tranende ogen tijdens het werken met een beeldscherm.
Betrouwbaarheid
De betrouwbaarheid was goed (Cronbach’s alpha score 0.81) voor de gecombineerde drie vragen: hoeveel dagen was u tijdens de voorbije 12 maanden afwezig op het werk vanwege nek-, schouder- en rugklachten?
De Cronbach’s alphascore was 0.76. voor de gecombineerde drie vragen: hoeveel dagen heeft u tijdens de voorbije 12 maanden nek, schouder, rugklachten gehad?
Discussie
De prevalenties van de beeldschermwerkgebonden klachten en van het regelmatig meer dan één uur in dezelfde houding werken, werden vergeleken met de literatuur. Volgens onze risicobeoordeling bevond de prevalentie van nekproblemen (54.2%) zich binnen de Europese referentiewaarde (33-54.5%). De prevalentie van schouderproblemen was lager: 24% versus 31-38%. De prevalentie van lagerugproblemen was echter iets hoger (47.3% versus 46%). De recentste Europese referentiewaarden dateerden echter uit het jaar 2007-2008.6-8 In een recente meta-analyse over MSA van de bovenste ledematen toonden Coenen et al. een relatief risico van 1.14 [95%BI 1.03 1.19] voor gerapporteerde klachten in de onderarm en het nek-schoudergebied aan, naarmate er langduriger aan een beeldscherm gewerkt werd. De auteurs merkten echter op dat de studies heterogeen waren voor de gemeten blootstellingscategorieën, de vraagstelling naar symptomen, de recall-periode en de gehanteerde associatiematen. Bovendien dateerde de laatste blootstellingsevaluatie uit het jaar 2005, toen er nog geen tabletcomputers gebruikt werden. De auteurs besloten dan ook dat een mogelijk causaal verband tussen MSA van de bovenste ledematen en hedendaags beeldschermwerk (bijvoorbeeld laptop, notebook of tablet) niet kon aangetoond worden.14
De prevalentie van (meer dan 1 keer per week) last hebben van vermoeide, droge, branderige, jeukende en/of tranende ogen was met 43.7% iets lager dan de 49.5% uit de systematische review van Courtin et al. uit 2016; dit laatste cijfer was echter weinig betrouwbaar volgens de auteurs, wegens de heterogeniteit van de diagnostische criteria.5
De prevalentie van regelmatig meer dan één uur in dezelfde houding werken, was met 62% vergelijkbaar met de EU-OSHA-prevalentie in IT, financiën, onroerend goed en andere technisch wetenschappelijke of persoonlijke dienstverleningsactiviteiten (64%), maar lager dan bij openbare administratie (74%).15
Praktijkimplementatie
Op basis van de prevalenties werden interventies aangeboden: (1) op individueel niveau, krijgt de werknemer rechtstreeks toegang tot infografieken met aanbevelingen, (2) op bedrijfsniveau, ontvangt de werkgever een overzicht met de vijf beste en de vijf slechtste resultaten en opzichte van de referentiewaarden. Een overzicht met de interventiemogelijkheden per onderwerp wordt toegevoegd.
Algemene discussie
De resultaten van de implementatie van de door ons ontwikkelde vragenlijst is gebaseerd op zelfrapportage, hetgeen een bron van informatiebias kan zijn. Het risico op MSA van de bovenste ledematen door beeldschermwerk varieerde in de review van Coenen et al. aanzienlijk tussen studies waarin het schermwerk werd gemeten met softwareregistratie (5% verhoogd risico) versus zelfrapportage (14% verhoogd risico). De auteurs raden bijgevolg een combinatie van zelfrapportage met softwareregistratie aan.14 Nieuwe bewegingsdetectiemethoden16 kunnen een interessante aanvulling zijn om de gerapporteerde blootstelling te objectiveren en kunnen zelfs corrigerend optreden via real-time ergonomische feedback. Ze mogen echter niet interfereren met de werkhouding of discomfort veroorzaken zoals mogelijk is bij biomechanische risicobeoordeling via wearables, waarbij de sensoren op het lichaam gedragen worden.
De sterkte van de e-Enquête bestaat uit de onmiddellijke beschikbaarheid van infografieken voor de werknemer en uit het gedetailleerde managementrapport naar de werkgever, zodat deze zijn resultaten kan vergelijken in functie van plaats van tewerkstelling en afdeling, en zo gericht kan monitoren en interventies kan opzetten. Deze e-Enquête kan mogelijk ook worden gebruikt om het effect van (multidisciplinaire) interventies te evalueren, bijvoorbeeld op de uitkomst leefstijl en de gerapporteerde prevalentie van MSA.
Besluit
De e-Enquête beoordeelde de risico’s bij deze Belgische steekproef efficiënt en betrouwbaar op multidimensionele niveaus, zodat bedrijven prioriteiten in kaart kunnen brengen en gerichte acties kunnen ondernemen voor het welzijn van hun werknemers. Externe validatie en prospectieve studies zijn aangewezen.
Dit artikel is een bewerking (met toestemming) van het oorspronkelijk gepubliceerde artikel:
Delaruelle D, Pollentier G, Acke S, De Leeuw T, Goddet C, Knops K, Eerdekens K,
Schmickler MN. Two User-Friendly Digital Tools for Multidimensional Risk Assessment Among Workers with Display Screen Equipment. In: Bagnara S, Tartaglia R, Albolino S, Alexander T, Fujita Y (eds). Proceedings of the 20th Congress of the International Ergonomics Association (IEA 2018). Advances in Intelligent Systems and Computing, vol 822. Springer, Cham
Literatuur
1.
OSH in figures: Work-related musculoskeletal disorders in the EU – Facts and figures. Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2010. https://osha.europa.eu/en/tools-and-publications/publications/reports/TERO09009ENC/view.
2.
Sluiter JK, Rest KM, Frings-Dresen MH. Criteria document for evaluating the work-relatedness of upper-extremity musculoskeletal disorders. Scand J Work Environ Health 2001; 27(1):1-102.
3.
Arbo-index/Arbo in de praktijk/Beeldschermwerk/RSI https://www.arbopodium.nl/arbo-index/arbo-in-de-praktijk/beeldschermwerk-rsi/
4.
Eijckelhof BH, Huysmans MA, Blatter BM, Leider PC, Johnson PW, Van Dieën JH, Dennerlein JT, van der Beek AJ. Office workers’ computer use patterns are associated with workplace stressors. Appl Ergon 2014; 45:1660-7.
5.
Courtin R, Pereira B, Naughton G, Chamoux A, Chiambaretta F, Lanhers C, Dutheil F. Prevalence of dry eye disease in visual display terminal workers: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open 2016; 6:e009675.
6.
Klussmann A, Gebhardt H, Liebers F, Rieger MA. Musculoskeletal symptoms of the upper extremities and the neck: A cross-sectional study on prevalence and symptom-predicting factors at visual display terminal (VDT) workstations. BMC Musculoskeletal Disorders 2008; 9:96.
7.
Eltayeb S, Staal JB, Kennes J, Lamberts PHG, de Bie RA. Prevalence of complaints of arm, neck and shoulder among computer office workers and psychometric evaluation of a risk factor questionnaire. BMC Musculoskeletal Disorders 2007; 8:68.
8.
Madan I, Reading I, Palmer KT, Coggon D. Cultural Differences in Musculoskeletal Symptoms and Disability. Int J Epidemiol 2008; 37(5): 1181-1189.
9.
Roelen CA, Koopmans PC, Groothoff JW. Subjective health complaints in relation to sickness absence. Work 2010; 37:15-21.
10.
Eurofound. Sixth European working conditions survey – overview report. Luxemburg: Publications Office of the European Union, 2015 https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ ef_publication/field_ef_document/ef1634en.pdf.
11.
Martimo KP, Shiri R, Miranda H, Ketola R, Varonen H, Viikari-Juntura E. Self-reported productivity loss among workers with upper extremity disorders. Scand J Work Environ Health 2009; 35:301-308.
12.
Kuorinka I, Jonsson B, Kilbom A, Vinterberg H, Biering-Sørensen F, Andersson G, Jørgensen K. Standardised Nordic questionnaires for the analysis of musculoskeletal symptoms. Applied Ergonomics 1987; 18 (3), 233-237.
13.
Peerenboom KJ, Huysmans MA: Handboek RSI. Risico’s, oplossingen, behandelingen. 3rd edn. Sdu Uitgevers, Den Haag (2002).
14.
Coenen P, van der Molen HF, Burdorf A, Huysmans MA, Straker L, Frings-Dresen MHW, van der Beek AJ. Associations of screen work with neck and upper extremity symptoms: a systematic review with meta-analysis. Occup Environ Med 2019; 0:1-8.
15.
Second European Survey of Enterprises on New and Emerging Risks (ESENER-2). European Agency for Safety and Health at Work. Luxembourg: publications Office of the European Union, 2015. https://osha.europa.eu/sites/default/files/ publications/documents/esener-ii-summary-en.PDF.
16.
Plantard P, Shum HPH, Le Pierres A-S, Multon F. Validation of an ergonomic assessment method using Kinect data in real workplace conditions. Applied Ergonomics 2017; 65: 562-569.
Samenvatting
Intensief beeldschermwerk kan leiden tot spier-, zenuw-, en gewrichtsaandoeningen, mentale stress en visuele vermoeidheid. Sinds 2016 verplicht de Belgische Welzijnswet bedrijven om voor beeldschermwerkers minimaal om de 5 jaar een risicoanalyse uit te voeren in drie dimensies: fysieke belasting, mentale stress en visuele belasting. Beeldschermwerkers zijn werknemers die minimaal 4 uur per dag aan een scherm (laptop, tablet, flatscreen) werken.
In een eerste stap (2016) werd een online vragenlijst (e-Enquête) ontwikkeld voor deze 5-jaarlijkse risicoanalyse. Deze vragenlijst werd gebaseerd op twee gevalideerde instrumenten, vervolgens gevalideerd met de Delphi-methodiek en uitgetest in een pilootfase bij 574 beeldschermwerkers van Mensura, Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk.
In een tweede stap, in de periode oktober 2016 tot en met januari 2019, werd de vragenlijst toegepast bij de beeldschermwerkers van 45 Belgische bedrijven. Dit resulteerde in 5438 volledig ingevulde vragenlijsten. De betrouwbaarheid van de vragenlijst bleek goed: Cronbach’s alpha score 0.8.
Externe validatie en prospectieve studies zijn aangewezen, zodat bedrijven gerichte acties kunnen ondernemen voor het welzijn van hun werknemers.
De e-Enquête
De e-Enquête bestond uit de volgende vijf onderwerpen:
A.
Leefstijl (sport en voedingsgewoonten) en werktijden;
B.
Werkbeleving (ondersteuning, variatie in taakinhoud, autonomie);
C.
Werkomgeving (binnenklimaat, verlichting, geluidsoverlast);
D.
Werktaken, werkpost, werkopstelling, werkwijze;
E.
Mogelijk werkgebonden klachten: E1. MSA: nek, schouders, boven- en lage rug, ellebogen, polsen/handen, heupen/dijen, knieën, en/of enkels/voeten E2. Visuele aspecten: wazig zicht, het dragen van bril of lenzen.
De introductievideo kan bekeken worden via https://www.mensura.be/nl/e-enquete-beeldschermwerk
Aandachtspunten
Het voorkomen van werkgebonden musculoskeletale aandoeningen (MSA) is een belangrijke arbeidsgeneeskundige uitdaging bij beeldschermwerkers. In België verplicht de Welzijnswetgeving de uitvoering van een vijfjaarlijkse risicoanalyse, in drie dimensies: fysieke belasting, mentale stress en visuele belasting.
Een online vragenlijst, e-Enquête, werd ontwikkeld in België om een hedendaagse risicoanalyse uit te voeren.
De e-Enquête werd geïmplementeerd bij 5438 Belgische beeldschermwerkers. Dit resulteerde in een goed respons percentage en een betrouwbare uitkomst.
De prevalentie van MSA voor de nek (54.2%) en lage rug (47.3%) in onze steekproef onder 5438 beeldschermwerkers was hoog, maar ook problemen met het binnenklimaat (57.1%) en hoofdpijnklachten (35.5%) werden frequent gemeld. 34.7% gaf problemen aan met de gebruiksvriendelijkheid van de werkmiddelen. Visusklachten werden gemeld door 29.8%.
Abstract
Workers using Visual Display Units (VDUs) face multiple health risks, including muscle, nerve, and joint complaints, mental stress and visual fatigue. Since 2016, the Belgian Welfare Law has obliged companies to conduct a risk analysis at least every five years to assess employees according to three dimensions: physical strain, mental stress, and visual load. Workers using VDUs are defined by working on a VDU (laptop, tablet, flatscreen,….) for at least 4 hours a day.
In the first step (2016), an online questionnaire (e-Survey) was developed for this 5-year risk analysis. The questionnaire was based on 2 validated instruments, then validated with the Delphi method, and tested in a pilot phase among 574 VDU workers from Mensura, Occupational Health Services.
In the second step, from October 2016 to January 2019, 45 Belgian companies implemented the e-Survey. This resulted in 5.438 completed questionnaires and a Cronbach’s alpha score of 0.8, indicating a good reliability.
External validation and prospective studies are recommended, enabling employers to target actions for their employees’ well-being.
