In het medisch archief werden in vroeger tijden alle papieren dossiers van klinische en poliklinische patiënten opgeslagen en werden dossiers klaargelegd voor de gebruikers van polikliniek en kliniek. Dossiers kunnen dik, tot ongeveer 6-7 centimeter, en dan ook zwaar (> 500 gram) zijn. De dossiers komen op dossierkarretjes binnen of worden daar door de medewerker opgelegd en worden per stuk handmatig in en uit de dossierrekken van het archief gehangen. Per dag worden 250-300 dossiers op deze wijze gehanteerd.

De laatste jaren worden álle dossiers systematisch gedigitaliseerd, waarbij de dossiers ter hand worden genomen en worden gescand. Hierbij worden dossiers één voor één, of in stapeltjes in en uit het rek gehaald. Dit proces is vrijwel afgerond.

Bij onderzoek valt op dat er een flexiestand in het MCP(metacarpophalangeaal) gewricht aanwezig is, in combinatie met een hyperextensie in het IP (interphalangeaal) gewricht (zie afbeelding 1, 2 en 3). De pijn wordt niet heel scherp aangegeven rond de basis van de duim palmair en aan de ulnaire zijde tussen 1^e en 2^e straal. De pijn neemt toe bij het opponeren van de duim; in het bijzonder bij het drukken van de duim tegen de radiaire zijde van de wijsvinger.

Mevrouw A wordt in dezelfde periode ook door de plastisch chirurg op het spreekuur gezien. De plastisch chirurg beschrijft de standsafwijking in de gewrichten. Röntgenologisch worden geen afwijkingen vastgesteld. De afwijkende posities en de klachten worden verklaard door disuse, een verkeerd belastingspatroon. Mevrouw heeft zich aangeleerd om bij gebruik van de pinchgreep (zie afbeelding 4) niet de lange buigpees die het IP-gewricht buigt (flexor pollicis longus) te gebruiken maar meer vanuit de basis van de duim te belasten en sterk de intrinsieke duimmusculatuur te gebruiken waarbij de abnormale flexie in het MCP-gewricht en hyperextensie in het IP-gewricht wordt bereikt.

Op de vraag van de bedrijfsarts of dit het gevolg kan zijn van het handmatig grijpen, knellen en ophangen of wegleggen van dossiers antwoordt ook de plastisch chirurg dat het zeer waarschijnlijk is dat de afwijkende positie en de klachten door het hanteren van de dossiers is veroorzaakt. Mevrouw heeft vooral vanuit de intrinsieke duimmusculatuur gekneld om tussen duim en wijsvinger de benodigde druk op dossiers uit te oefenen om deze vast te kunnen houden. Mevrouw gebruikt meer een op de sleutelgreep gelijkende greep (zie afbeelding 5 en 6).

De gestelde diagnose is een overbelastingsyndroom van de intrinsieke duimmusculatuur door disuse, een verkeerd belastingspatroon. Door langdurige toepassing van deze belasting is de afwijkende stand in MCP- en IP-gewricht ontstaan.

Mevrouw A is al vele jaren in het medisch archief werkzaam en betrokken bij de voorbereidingen en afhandeling van spreekuur en opnames door dossiers gereed te leggen of op te ruimen. Hierbij worden steeds handmatig dossiers vastgepakt; dossiers kunnen dik en zwaar zijn waarbij stevig geknepen moet worden, vooral bij het inhangen of uithalen van de dossiers uit de rekken waarbij het dossier verticaal vast moet worden gehouden. De laatste jaren heeft dit proces nog wat intensiever plaatsgevonden waarbij door het digitaliseren van álle dossiers de hele dag door overwegend dezelfde werkzaamheden voorkwamen. Toen er nog geen sprake was van digitaliseren vond dit proces meer met pieken en dalen in belasting per dag plaats.

In het dagelijks leven buiten het werk heeft mevrouw geen bijzondere belasting van de rechterhand door hobby’s of sportbeoefening.

Besloten wordt de aandoening te melden als beroepsziekte (zie box 1).

De klachten en de gewijzigde positie van de duim hebben te maken met de manier waarop mevrouw zich aangeleerd heeft om de dossiers vast te houden. Mevrouw werd door de plastisch chirurg doorverwezen naar handtherapie/ergotherapie om een andere wijze van knellen en grijpen aan te leren. Aanpassingen in de werkomgeving zijn inmiddels niet zinvol meer omdat het proces van digitalisering en het afschaffen van het gebruik van papieren dossiers inmiddels zo goed als afgerond is en daarmee de specifiek belasting in het werk komt te vervallen. Het medisch archief wordt in 2017 gesloten. Mevrouw is nog werkzaam in het archief maar is veel minder actief in het weghangen of pakken van dossier in of uit de rekken. De overige zes vaste medewerkers die dezelfde werkzaamheden verrichten en vaak ook lange dienstverbanden (gemiddelde duur dienstverband 14,4 jaar) in dit werk hebben, blijken bij navraag geen klachten van de handen te hebben.

De auteur is dr. P.P.F.M. (Paul) Kuijer dankbaar voor zijn commentaar op een eerste versie van dit artikel.