TBV-Online

Een groep ervaren praktijkopleiders deelt hun zorgen over de opleiding tot bedrijfsarts en verzekeringsarts in een open brief op dit platform. Zij ervaren de eis om aios veelvuldig te beoordelen aan de hand van het toetsboek als een vorm van controle. Praktijkopleiders dreigen af te haken vanwege ‘alle gedoe’. In een reactie vanuit de NVAB wordt aangegeven dat de beoordelingsformulieren in het toetsboek niet als verplichte invuloefeningen moeten worden gezien, maar als hulpmiddel om de bekwaamheid van de aios te beoordelen. [caption id="attachment_77229" align="alignleft" width="225"] Joost van der Gulden[/caption] Programmatisch toetsen Toen ik mijn opleiding tot bedrijfsarts deed werd er nog nauwelijks getoetst of beoordeeld. Inmiddels gebeurt dat volop, zowel in cursorisch onderwijs bij de SGBO of NSPOH als in de praktijkscholing. De manier van werken is ontleend aan onderwijskundige inzichten over ‘programmatisch toetsen’. De idee hierbij is dat een afzonderlijke toets slechts een momentopname biedt. Geschikt om de lerende feedback te geven (formatief doel), maar niet om om zwaarwegende beslissingen te nemen (summatief doel). Ieder toetsmoment wordt gezien als ‘datapunt’. Gedurende de opleiding brengt een groeiend aantal datapunten, verzameld met toetsen van uiteenlopende vorm, de ontwikkeling van de lerende betrouwbaar in kaart. Voorwaarde is wel dat de bevindingen en feedback per datapunt worden vastgelegd in een portfolio. Op basis van dit portfolio kan dan worden vastgesteld of de lerende aan alle opleidingseisen voldoet. De ruime aandacht voor formatief toetsen vloeit voort uit het feit dat onderwijs niet meer is toegespitst op kennisoverdracht. Het accent ligt nu op complexe competenties (kritische beroepsvaardigheden) waarin je je geleidelijk bekwaamt, zoals ‘communicatie’, ‘professionaliteit’ en ‘leiderschap’. Daarom wordt bij programmatisch toetsen geregeld onderzocht of de lerende dit soort beroepsvaardigheden al voldoende beheerst. Via feedback kan zo nodig worden bijgestuurd. Voor zover ik weet is programmatisch toetsen ontwikkeld voor dagopleidingen in het hoger onderwijs. Het wordt nu, met de beste bedoelingen, ook toegepast in medische vervolgopleidingen. Probleem is dat zowel aios als opleiders hun handen vol hebben aan de dagelijkse praktijk. Ze hebben veel minder tijd dan studenten en hun docenten om een ruim aantal opdrachten te doen, werkstukken te maken en reflectieverslagen te schrijven, of daar zorgvuldig feedback op te geven. Bij dat laatste is ook sprake van onwennigheid, want een groot deel van de praktijkopleiders is niet met deze manier van toetsen vertrouwd geraakt tijdens hun eigen opleiding. Een bijzonder element in de vervolgopleiding is de een-op-een relatie tussen aios en praktijkopleider. Hun geregelde gesprekken lenen zich uitstekend voor mondelinge reflectie en feedback. Een goed gesprek telt echter pas mee als datapunt wanneer het wordt gedocumenteerd in het portfolio. Maar dat voelt dan als corvee, als gedoe. Mag het wat minder? Een en ander roept de vraag op of het gehanteerde toetsbeleid in de huidige vorm en omvang wel geschikt is voor een medische vervolgopleiding. Naar mijn idee zijn de uitgangspunten van programmatisch toetsen niet verkeerd, maar zijn we te ver doorgeschoten. Gun ervaren opleiders de ruimte om in overleg met de aios zelf te kiezen wat en wanneer er wordt getoetst. Vertrouw erop dat daarbij mondelinge feedback wordt gegeven, verwacht niet dat alles wordt gedocumenteerd! Joost van der Gulden is redacteur van TBV Contact: joost.vandergulden@radboudumc.nl

De NVAB is blij met de feedback van een aantal ervaren en betrokken praktijkopleiders. Kern van hun betoog is dat het beoordelen van de AIOS meer procesmatig en minder gedetailleerd zou moeten. De formulieren daarvoor worden als ballast ervaren. De NAVB herkent de feedback, in de afgelopen jaren zijn soortgelijke geluiden eerder bij de NVAB binnengekomen. Ook op de invitational conference, die de NVAB op 4 februari 2020 heeft georganiseerd met als doel het landelijk opleidingsplan (LOP) en toetsboek tussentijds te evalueren, kwam dit signaal naar voren. We nemen het ook serieus; het afgelopen halfjaar is een werkgroep van praktijkopleiders en aios bezig geweest om het toetsboek, behorend bij het LOP, te herzien. Los van die herziening, waarover hieronder meer, is het ook belangrijk een misverstand uit de weg te ruimen. Een misverstand dat ook de briefschrijvers parten lijkt te spelen. De gedetailleerde beoordelingsformulieren zijn geen verplichte invuloefeningen! Voorop staat dat het toetsboek en de formulieren die daarin staan, bedoeld zijn als hulpmiddel voor zowel de praktijkopleider als de aios om de bekwaamheid van de aios op de twee kritische beroepsactiviteiten te beoordelen. De criteria die worden opgesomd bij iedere opdracht zijn een ondersteuning bij een (eenduidige) beoordeling, bedoeld om de praktijkopleider in staat te stellen de aios gestructureerd feedback te geven en eigen geschreven feedback toe te voegen. Het voordeel voor de aios van deze formulieren is dat die direct kan zien welk niveau er verwacht wordt in de opdracht. Daarnaast geldt dat de beoordelingscriteria vooral als checklist dienen. Dit betekent dat: - Niet alle criteria altijd allemaal relevant zijn (en dus ook niet allemaal hoeven te worden ‘gescoord’) - Welke criteria relevant zijn afhankelijk is van de focus van de opdracht en de leerbehoeften van de aios - Het vooral gaat om het geven van narratieve feedback Hiermee is het toetsboek juist niet gericht op een overdaad aan controle en bureaucratie, maar op een uniforme, op maat van de aios en de opdracht gesneden beoordeling door de praktijkopleider. De formulieren die in het toetsboek zijn opgenomen, worden nu qua lay-out aangepast, opdat ze beter ondersteunen bij het beoogde, bovenstaand beschreven, gebruik. Daarnaast zet de NVAB zich in om te zorgen dat zowel in de opleiding van aios, als in de scholing van praktijkopleiders het juiste gebruik van het toetsboek wordt uitgedragen. In 2022 zal het landelijk opleidingsplan voor de eerste keer worden geactualiseerd. Dan herijken we de kritische beroepsactiviteiten waarop een aios beoordeeld wordt. Niet alleen de manier waarop we activiteiten beoordelen, ook de activiteiten zelf houden we periodiek tegen het licht. De NVAB verwelkomt daarbij de verdere samenwerking met de praktijkopleiders die deze brief hebben opgesteld. Jacqueline Gerritsen, projectleider Visitatie en Opleiding & onderwijs Gijbert van Lomwel, directeur NVAB

Via deze open brief spreken wij namens een groep praktijkopleiders onze zorg uit over het sterk controlerende en beheersende karakter van recente kwaliteitseisen in het landelijke opleidingsplan (LOP) en het kwaliteitssysteem KOERS. Wij begrijpen dat u hiermee de kwaliteit van de opleiding probeert te verbeteren. Wij ervaren echter dat in de praktijk het tegenovergestelde gebeurt. Wij adviseren u daarom om de manier waarop de kwaliteit gewaarborgd moet worden aan te passen. Een aantal van ons is graag bereid om hieraan mee te werken. Wat is de aanleiding? Tijdens een nascholing voor praktijkopleiders vanuit de SGBO over Psychologische veiligheid in organisaties op 20 mei jl. kwamen we met elkaar in gesprek. Psychologische veiligheid is een cultuur waarbij dialoog, openheid en vrijmoedigheid in de samenwerking wordt nagestreefd. Dit niet alleen ten bate van ‘sfeer en welzijn’ maar ook als voorwaarde voor doelmatigheid, kwaliteit en innovatie. Dit principe vindt u in veel literatuur over organiseren terug. Voorbeelden zijn: Amy Edmondson, De onbevreesde organisatie, uit 2019; Mathieu Weggeman, Leidinggeven aan professionals? niet doen!, uit 2007. Wat is ons signaal? Recent aangescherpte eisen vragen om steeds meer controle en beoordelen. Lees: bureaucratie. Het uitgangspunt van controle is in essentie wantrouwen. Het geloof is dat meer controle tot hogere kwaliteit leidt. Wij begrijpen dat, want het is niet iets dat alleen in onze opleiding speelt. Het speelt in de gehele medische opleiding, in de financiële en in de politieke wereld in Nederland en wellicht ook verder om ons heen. Dit is in onze ogen echter geen reden om het in de opleiding tot bedrijfs- of verzekeringsarts dan maar te accepteren. Het past namelijk niet bij de uitgangspunten van psychologische veiligheid. De opleiding voor zowel bedrijfsarts als verzekeringsarts bestaat voor een deel uit het vergaren van (actuele) kennis van wet- en regelgeving en richtlijnen. Een ander deel is het leren beoordelen, begeleiden en samenwerken: essentiële vaardigheden. Deze vaardigheid is sterk bepalend voor de kwaliteit van de dienstverlening de aios. Deze vaardigheid ontwikkelen ze onder leiding van een bevlogen (praktijk)opleider. Wij begeleiden onze aios graag. Daar hoort een beoordeling bij en dat doen wij ook. Dat kan echter beter. Meer procesmatig en minder gedetailleerd dan door het invullen van de formulieren die nu in omloop zijn. Een aantal praktijkopleiders overweegt om te stoppen vanwege al het gedoe. Dit is niet wenselijk, omdat de capaciteit van de opleiding al onder druk staat. Dit geldt zowel voor bedrijfs- als voor verzekeringsartsen. Dit kan onzes inziens niet de bedoeling zijn. Wat is ons doel? Wij willen zoveel mogelijk praktijkopleiders behouden en nieuwe collega’s enthousiasmeren om praktijkopleider te worden. Wij pleiten niet voor de opheffing van KOERS en het LOP. Wij pleiten wel voor het stroomlijnen en schrappen van ballast. Wij zien de positieve effecten van feedback, aandacht en structuur. Negatieve effecten van overregulatie willen wij vermijden. Wij helpen graag met het verbeteren van dit proces. Namens, Kees Geelen, Bedrijfsarts sinds 2000. Praktijkopleider sinds 2017 Roel Rutten, Bedrijfsarts sinds 2005. Praktijkopleider sinds 2012 Martha Veldkamp, Bedrijfsarts sinds 2000. Praktijkopleider sinds 2020 Monique Lammers, Bedrijfsarts sinds 2003. Praktijkopleider sinds 2021 Els Kooy, Bedrijfsarts sinds 1998. Praktijkopleider sinds 2019 Henk van Schie, Bedrijfsarts sinds 2016. Praktijkopleider sinds 2019 Peter Obels, Bedrijfsarts sinds 2005. Praktijkopleider sinds 2019 Shalomé Motshagen, Bedrijfsarts sinds 2008. Praktijkopleider sinds 2017 Ariane van Gelderen, Bedrijfsarts sinds 2004. Praktijkopleider sinds 2021 Lees hier de reacties van hoofd van de SGBO Joost van der Gulden en van de NVAB.