Een rode hamer die een aesculaap op de kop slaat. Dat is de omslagafbeelding van dit boek.
Welgekozen, want in de 9 verhalen – alle in de ik-vorm – krijgen artsen, psychologen en verloskundigen flink op hun kop van het tuchtcollege. Vrijwel steeds komt de tuchtklacht als een donderslag bij heldere hemel. En in bijna alle gevallen komt het tot een gegrondverklaring van de klacht en het opleggen van een maatregel. De impact op de zorgverleners is groot. De meesten voelen zich miskend en verongelijkt. Gevoelens die vaak jaren blijven bestaan.
Ik heb dit boek gelezen met de ogen van een oud-lid-beroepsgenoot van de regionale tuchtcolleges. Het boek is vlot geschreven en gedegen opgezet. Ik herken veel van wat aan de orde komt. Dat betreft vooral de gang van zaken, het schriftelijk en mondeling vooronderzoek, en de zittingen.
Martin Appelo. Verslagen door het tuchtrecht. 9 persoonlijke verhalen.
Amsterdam: Boom uitgevers, 2018. ISBN 978 90 244 0293 9.
Een aantal zaken herken ik niet. Zoals de intimiderende en vooringenomen houding van het college, de rigide werkwijze van het college, waarbij eenzijdig wordt vastgehouden aan richtlijnen, en het bestraffende en stigmatiserende karakter van de opgelegde maatregelen. Dat komt ongetwijfeld door de selectie die de auteur, een bekende psycholoog en gedragstherapeut, heeft toegepast. Hij schreef dit boek kort nadat hij zelf tweemaal een berisping had gehad. Hij wil met dit boek een persoonlijke inkijk geven in de emotionele gevolgen als zorgverleners met het tuchtrecht zijn geconfronteerd. De 9 verhalen betreffen tuchtzaken waarbij kennelijk dingen ernstig zijn misgegaan, althans in de beleving van de beklaagde zorgverleners. Daarom is het goed dat dit boek is verschenen. Moge het aanleiding zijn tot een gewetensonderzoek van de Nederlandse tuchtcolleges.
Wat komt er zoal uit de 9 verhalen naar voren?
Allereerst de opstelling van het college. In de rechtszaal zit het college op een verhoging. Het kijkt letterlijk neer op de beklaagde. Diens verhaal wordt niet serieus genomen. Er wordt gebrek aan respect gevoeld, ook vooringenomenheid. “Het college beschouwde mij vanaf het allereerste contact als dader”, zegt een beklaagde.
Dan de werkwijze van het college. Die gaat volledig voorbij aan de psychische toestand van de klager. Die kan klagen om allerlei redenen, bijvoorbeeld om wraak te nemen op de zorgverlener, of om boosheid of frustratie af te reageren.
Heel vaak wordt het vasthouden aan richtlijnen genoemd. Iemand zegt: “Het niveau waarop getoetst wordt gaat niet dieper dan de starre oppervlakte van richtlijnen.”
Een bedrijfsarts meldt dat hij is veroordeeld omdat hij zijn beroepsgeheim niet wilde schenden. De werkgever, tevens de klager in deze zaak, zat namelijk in de zaal. “En mijn cliënt over wie ik word ondervraagd, weet niet eens dat hij onderwerp is van een tuchtzaak!”
Veel zorgverleners voelen zich miskend en gekrenkt. Velen overwegen na een tuchtzaak te stoppen met het vak en sommigen doen dat ook. “Als beklaagde word je meegesleept in een tijd- en geldrovende procedure, zonder dat men kijkt naar de motieven van de klager, ons beroepsgeheim, onze ervaring en onze reputatie.”
Dan is er de verbazing: waarom hebben klagers rechtstreeks toegang tot het tuchtrecht? Waarom kan iemand drie jaar na een voorval nog een klacht indienen?
Het boek sluit af met een aantal adviezen. In volgorde van haalbaarheid noem ik er enkele. Aandacht voor tuchtrecht in opleiding en nascholing. Voorafgaand aan een tuchtprocedure eerst mediation proberen. Een tuchtcollege zou meer als supervisor moeten functioneren. Een beklaagde moet de financiële schade van een tuchtprocedure kunnen verhalen op de klager als diens klacht wordt afgewezen. Straffen moet je aan het Openbaar Ministerie (OM) overlaten.
