Jaarlijks ontstaan naar schatting van TNO zo'n 447.900 nieuwe gevallen van beroepsziekten waarvan zo'n 407.300 onder de werkzame beroepsbevolking.1 Om dit terug te dringen dient er meer ingezet te worden op preventie door bedrijfsartsen, werkgevers en de overheid. Daarom pleiten wij ervoor dat preventie en een gedegen analyse naar werkgerelateerde aandoeningen en beroepsziekten, net als de toets op het re-integratieverslag, verplichte onderdelen worden van de wet- en regelgeving rondom ziekteverzuim.
De cijfers van TNO doen vermoeden dat elke bedrijfsarts met grote regelmaat te maken heeft met beroepsziekten. Toch komt het daadwerkelijke aantal gemelde beroepsziekten door bedrijfsartsen bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) bij lange na niet in de buurt van 447.900 gevallen: in 2022 werden er door 683 bedrijfsartsen in totaal 2971 beroepsziekten gemeld.2 Redenen voor deze grote verschillen zijn divers: De cijfers van TNO zijn een schatting vertaald vanuit diverse monitorstudies en gepubliceerde onderzoeken van TNO en CBS. Daarbij wordt onder meer gebruikgemaakt van vragenlijstonderzoeken en zelfrapportage door werknemers en zzp’ers. Het is de vraag of de gerapporteerde gevallen van een beroepsziekte daarbij ook echt voldoen aan de definitie van een werkgerelateerde aandoening of beroepsziekte.
De bedrijfsarts daarentegen ziet niet de gehele werkende populatie, pakt de analyse naar werkgerelateerde aandoeningen en beroepsziekten niet altijd op, of analyseert wel maar meldt de beroepsziekte niet. We weten vanuit de dagelijkse praktijk dat de bedrijfsarts weinig bezig is, of zich bezig kan houden, met taken als preventie en diagnostiek van beroepsziekten ondanks dat dit zijn wettelijke taak is en dit ook geformuleerd staat in de kernwaarden van de beroepsgroep.3
Onzekerheid over aandeel werk
Daarnaast zien we ook al jaren dat het aantal meldende bedrijfsartsen afneemt. Hoewel het mogelijk is dat bedrijfsartsen in de praktijk wel herkennen dat werk een oorzakelijke rol speelt in de ziekte en hier ook op acteren, wordt er om diverse redenen niet gemeld. Kwalitatief onderzoek uit 2017 onder 24 bedrijfsartsen heeft laten zien dat redenen hiervoor liggen op het vlak van onzekerheid over het aandeel van het werk, een gebrek aan informatie over blootstelling in het werk, zorgen om mogelijke juridische gevolgen, geen tijd of gebrek aan motivatie, twijfel over het nut van de registratierichtlijnen en onduidelijkheid over het verschil tussen beroepsziekten en ongevallen.4
Voor de individuele werknemer kan het missen van een werkgerelateerde aandoening of beroepsziekte echter grote consequenties hebben. Wordt een beroepsziekte niet herkend dan krijgt de werknemer mogelijk niet de passende zorg of aanpassing in het werk om de klachten te verminderen of te genezen. Hierdoor blijven klachten aanhouden, duurt verzuim langer en maakt de werknemer waarschijnlijk ook meer gebruik van de reguliere zorg. Dit terwijl de daar ingezette interventies niet het beoogde effect hebben omdat er aan de oorzakelijke factoren niets verandert. Ook leidt het niet herkennen van beroepsziekten tot het mogelijk missen van preventieve adviezen voor andere werknemers bij dezelfde werkgever. De werknemer, maar zeker ook de werkgever en de overheid hebben dus baat bij een vroegtijdige herkenning van werkgerelateerde aandoeningen.
‘Het aantal meldende bedrijfsartsen neemt al jaren af’
Niet alleen een vinkje zetten
Wij pleiten er daarom voor dat de analyse naar de aanwezigheid van werkgerelateerde aandoeningen en beroepsziekten bij de individuele werkende een verplicht onderdeel moet worden binnen de wet- en regelgeving omtrent ziekteverzuim.
Voor dit voorstel zijn geen grote aanpassingen nodig in het huidige systeem. Bij elke werkende die verzuimt en bij de bedrijfsarts komt, zou ten tijde van het opstellen van de al verplichte probleemanalyse, niet alleen een vinkje moeten worden gezet of er sprake kan zijn van een werkgerelateerde aandoening, maar juist ook wat de overwegingen zijn én welke maatregelen bijvoorbeeld door de werkgever moeten worden getroffen.
De analyse hiernaar volgens het 6-stappenplan van het NCvB, het plan van aanpak, en waar van toepassing de uitdraai van de gedane melding van de beroepsziekte, dienen na twee jaar ziekteverzuim onderdeel te worden van het re-integratieverslag dat door het UWV beoordeeld wordt. Heeft de analyse niet voldoende duidelijk plaatsgevonden en/of zijn de maatregelen op de werkplek niet toegepast dan kan het dossier niet in behandeling worden genomen. Net zoals dat gebeurt als de werkgever zijn re-integratieverplichtingen niet heeft nageleefd. Op deze manier wordt de hele keten verantwoordelijk, zullen preventieve acties op de werkplek worden gestimuleerd om uitval door ongezond werk te voorkómen, en krijgen we meer betrouwbaardere incidentie- en prevalentiegegevens over beroepsziekten. We roepen de NVAB, het UWV, arbodiensten, bedrijfsartsen, werkgevers en de overheid op om zich sterk te maken voor één van de belangrijkste onderdelen van het werk van de bedrijfsarts. In principe liggen alle benodigdheden klaar. We hebben zelfs al een mogelijke naam bedacht: de toets op het preventie- en re-integratieverslag (PRIV-toets).
Referenties
1. Arbobalans 2020. 2020, TNO.
2. Kerncijfers 2023. 2023, Nederlands Centrum voor beroepsziekten.
3. 10 kernwaarden van de bedrijfsarts. De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB).
4. Van der Molen HF et al. Perceived barriers and facilitators in the assessment of occupational diseases. Occup Med (Lond), 2018. 68(8): p. 555-558.
