In een grot zit een groepje oermensen te kleumen. ‘Duurt niet lang meer’ verwacht de wijsneus van de stam. ‘Ze zijn nu heel ver met de uitvinding van het vuur. Binnenkort hebben we het nooit meer koud.’
‘En geen rauw vlees meer! Geroosterde mammoetsteaks, lijkt me heerlijk’ zegt zijn buurvrouw.
‘Maar wie ruilt er dan nog een vuistbijl voor een warme jas’ moppert een bontwerker.
‘Binnen no time steekt een sukkel de savanne in brand. Of die aapmensen van hiernaast doen dat om ons dwars te zitten’ vreest een ander.
Ongeveer zo verloopt ook de discussie over de ontwikkeling van artificial intelligence (AI). Positieve en negatieve verwachtingen wisselen elkaar af. Sommigen zien vooral kansen, anderen hebben een scherp oog voor wat allemaal mis kan gaan. Niemand weet wat het echt wordt.
Tekort aan werkers in de zorg
De vrees van de bontwerker dat je baan of beroep op de tocht komt te staan, is nog steeds actueel. De komende jaren zal er zeker het nodige veranderen, in ieder geval in de manier van werken. Maar daardoor kan AI misschien ook juist een uitkomst bieden voor onoplosbare personeelsproblemen. De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) meent bijvoorbeeld dat alleen drastische innovatie met ruime inzet van digitale ondersteuning kan voorkomen dat de zorg vastloopt door een groeiend personeelstekort.
Ook de arbodiensten en UWV ervaren een personeelsprobleem. Hoewel er een flink aantal artsen in opleiding is tot bedrijfsarts of verzekeringsarts, weegt dit niet op tegen de uitstroom van oudere collega’s. Boyd Thijssens, voorzitter van de NVAB, rekent voor dat bijna driekwart van de huidige bedrijfsartsen binnen tien jaar met pensioen gaat. Niet niks natuurlijk. Anders leren werken lijkt onvermijdelijk.
Mogelijkheden
De discussie over AI gaat voor een ruim deel over de mogelijkheden en risico’s van chatbots zoals Google Bard en ChatGPT. Wat zouden de mogelijkheden zijn voor toepassing in de zorg? Dit soort bots lijken heel geschikt om de administratieve last te verkleinen. Ze kunnen in een mum van tijd omvangrijke medische dossiers samenvatten, conceptbrieven voorbereiden en met wat oefening ook een conceptversie schrijven van een re-integratieverslag of verzekeringsgeneeskundige beoordeling.
Of gaat dat laatste een brug te ver? Frans Slebus beschreef onlangs hoe verzekeringsartsen zijn vrij te spelen via taakdelegatie. Als anderen het voorwerk doen, hoeft de verzekeringsarts niet (of veel minder) te investeren in het verzamelen van gegevens en het zelf schrijven van rapportages. Er ontstaat dan ruimte voor wat specifiek aan de verzekeringsarts is voorbehouden, namelijk het gesprek met de klant waarin de bevindingen zoals vastgelegd in de conceptrapportage worden getoetst. Op basis van een eigen weging wikkelt de verzekeringsarts de rapportage vervolgens af. Inschakelen van een chatbot in dit proces lijkt een grote stap, maar is niet principieel anders dan het inschakelen van collega’s die in taakdelegatie werken zoals Slebus dat beschrijft.
Risico’s
Wat kunnen de risico’s zijn? Natuurlijk moet voorkomen worden dat big tech meeleest en cliënten gaat bestoken met gepersonaliseerde advertenties over medische hulpmiddelen of behandelingen. Laten we aannemen dat dit te borgen valt.
Een interessante valkuil is beschreven bij radiologen. Die zijn al langer vertrouwd met het werken met AI, bijvoorbeeld bij het beoordelen van mammografieën. Zó vertrouwd dat ze wanneer het AI-algoritme een mammografie anders inschat dan ze zelf doen, soms geneigd zijn te denken dat het algoritme wel gelijk zal hebben. Dit wordt automatiseringsbias genoemd.
Ik voorzie dat we ook in onze praktijkvoering met automatiseringsbias te maken krijgen. Chatbots schrijven immers niet alleen sneller, maar ook een stuk beter dan de gemiddelde dokter. Zonder slordigheden en onnodige herhalingen. En juist een goed opgebouwde, soepel geschreven rapportage lijkt aan de kwaliteitseisen te voldoen. We zullen dus scherp moeten blijven wanneer we het resultaat wegen en ondertekenen. Persoonlijk contact met de taakgedelegeerden blijft hierbij van belang om te horen wat ze vinden van de kwaliteit van de verzamelde medische gegevens. Een belangrijke vraag blijft ook of ze morele dilemma’s vermoeden. Chatbots schrijven een strak verhaal zonder hier oog voor te hebben. Een andere manier van werken vraagt om nieuwe vaardigheden, maar maakt ons zeker niet overbodig.
Auteur
Joost van der Gulden is bedrijfsarts en plaatsvervangend hoofdredacteur van TBV.
Contact: joost.vandergulden@radboudumc.nl
Frans Slebus voorziet een wel heel drastische verandering: beoordelingen door AI in plaats van door de verzekeringsarts. Ik verwacht dat AI ons geweldig kan helpen bij het schrijven van beoordelingen. Maar ik zie toch nog wel graag een verzekeringsarts als gesprekspartner voor de cliënt. Die arts blijft in mijn verwachting ook de eindverantwoordelijke.
AI kan een belangrijk hulpmiddel zijn zoals eerder de vulpen en daarna de typemachine.
Verzekeringsartsen zijn er in het algemeen van overtuigd dat hun professionele oordeel juist is. Ik heb mij daarom altijd verwonderd over de grote mate van variatie in verzekeringsgeneeskundige oordelen. Ooit poneerde ik de stelling dat de meeste kwaliteitswinst wat betreft de verzekeringsgeneeskundige beoordeling is te behalen door de verzekeringsarts geen beoordelingen meer te laten doen. Omdat het politiek gezien niet zo’n slimme stelling is heb ik hem amper hard op uitgesproken. Echter de wal keert het schip de verzekeringsgeneeskundige professie is aan het uitsterven. Het is tijd om het anders te gaan doen en zoals Joost van den Gulden kan AI ons daarbij helpen. Inderdaad zitten daar zoals Joost signaleert risico’s aan vast. De vraag is hier echter niet wat de risico’s precies zijn maar eerder of de risico’s groter of kleiner zijn dan als we vasthouden aan beoordelingen door verzekeringsartsen. Een ding weten we echter zeker, zonder hulp van buitenaf gaan we het als professie niet redden.