Na een acuut-NAH kunnen, naast fysieke problemen, ook stoornissen optreden in het cognitief functioneren. Tekortkomingen worden vaak gevonden op het gebied van geheugen, aandacht en concentratie en in de snelheid van informatieverwerking. Deze kunnen geobjectiveerd worden via neuropsychologisch onderzoek. Er lijkt op individueel niveau niet altijd een directe relatie te zijn tussen de ernst van de hersenschade en de functionele beperkingen die optreden.² Een mogelijke verklaring hiervoor is de inzet van verschillende compensatiemechanismen, die ervoor zorgen dat er voldoende cognitieve capaciteit beschikbaar is om aan de eisen van een taak te voldoen en op hetzelfde niveau te blijven participeren.

Er zijn twee soorten compensatiemechanismen: hersenreserve en cognitieve reserve. Hersenreserve, een meer passief soort reserve, verwijst naar de grootte van de hersenen en het aantal synapsen. Met name in de prefrontale hersengebieden zorgt een groter aantal synapsen ervoor dat bij patiënten met hersenschade minder snel functionele tekorten optreden.² Cognitieve reserve daarentegen is een actiever proces waarbij onder meer hoger opleidingsniveau en meer complexe beroepsmatige werkzaamheden geassocieerd zijn met het efficiënter uitvoeren van processen.² Door de inzet van deze reserves kan een deel van de patiënten uiteindelijk, soms na revalidatie, zijn werkzaamheden deels of met aanpassingen hervatten.

In het geval van een THL is dit, naast andere factoren die een rol spelen, ook afhankelijk van de ernst van het ongeval, waarbij 72 procent van de licht-THL-patiënten het werk volledig hervat, en 23 procent van de THL-patiënten met ernstig letsel.³ De wetenschappelijke literatuur beschrijft een uiteenlopend percentage van 28-88 procent van de CVA-patiënten dat hun werkzaamheden hervat, waarbij patiënten met een ernstiger CVA een grote kans hebben om niet terug te keren naar het werk.⁴

Iedereen zal op een zeker punt in de levensloop ervaren dat de fysieke en cognitieve conditie afneemt als gevolg van het ouder worden. We veronderstellen dat patiënten die een acuut-NAH hebben opgelopen deze effecten van veroudering op jongere leeftijd ervaren dan gezonde mensen. Dit kan worden ervaren als vervroegde veroudering. Een verklaring zou kunnen zijn dat de compensatiemechanismen tekortschieten omdat deze al zijn aangewend om te compenseren voor de opgelopen hersenschade.⁵ Een eerder artikel in dit tijdschrift gaat dieper in op de theorie omtrent compensatiemechanismen en veroudering na NAH.⁶ In de praktijk kan het effect van veroudering bij acuut-NAH-patiënten zich vertalen in het opnieuw ervaren van klachten zoals problemen met het geheugen, overprikkeling en vermoeidheid (wat we het BRAIN-ReADAPT-effect noemen) die een tijd lang overwonnen waren. Dit kan ertoe leiden dat patiënten, vele jaren na hun hersenletsel, opnieuw uitvallen op hun werk. Dergelijke problematiek is tot op heden onderbelicht, omdat acuut-NAH vaak wordt gezien als een niet-progressieve aandoening, waarbij er niet tot nauwelijks rekening wordt gehouden met nieuwe problemen in de chronische fase. Om dit in kaart te brengen is er meer onderzoek nodig.

In februari 2019 is naar aanleiding van een pilotstudie, waarover eerder in dit tijdschrift geschreven is⁷, een grootschalig onderzoek gestart naar het effect van veroudering bij acuut-NAH: de BRAIN-ReADAPT-studie. Dit onderzoek is geïnitieerd door het Universitair Medisch Centrum Groningen in samenwerking met Isala-ziekenhuis Zwolle en revalidatiekliniek Heliomare. Een belangrijk doel van de studie is het verbeteren van de ketenzorg voor patiënten die dit effect van veroudering na een acuut-NAH ervaren. Om in kaart te brengen in welke mate dergelijke problematiek ook in de praktijk voorkomt en/of herkend wordt, is een enquête uitgevoerd onder huis- en bedrijfsartsen aan de hand van een casus. Bedrijfsartsen werden vanuit de NVAB benaderd om deel te nemen. Huisartsen werden voornamelijk via een nascholing benaderd. Onderstaande casus werd voorgelegd aan 24 bedrijfsartsen en 41 huisartsen. Deze casus illustreert een typisch verloop van het BRAIN-ReADAPT-effect.

Veroudering bij patiënten na een acuut-NAH kan leiden tot het geleidelijk toenemen van de cognitieve klachten jaren na het NAH, die vermindering in het functioneren tot gevolg kunnen hebben. Dergelijke problematiek wordt in de praktijk zowel door huisartsen als bedrijfsartsen herkend, maar blijft tot op heden vaak onderbelicht. Om de alertheid en het begrip van huisartsen, bedrijfsartsen en verzekeringsartsen voor deze klachten te vergroten zal na het afronden van de BRAIN-ReADAPT-studie een signaleringslijst worden ontwikkeld met daarin de meestvoorkomende klachten van het BRAIN-ReADAPT-effect. Het uiteindelijke doel is om handvatten te bieden aan zorgverleners om te bevorderen dat deze patiënten tijdige passende begeleiding ontvangen. De resultaten van dit onderzoek worden in het voorjaar van 2024 verwacht.