Het blijkt dat het aantal gegrondverklaarde klachten tegen bedrijfsartsen toenam de laatste jaren. Dit kan worden verklaard door een stijging van het totaal aantal tuchtzaken tegen bedrijfsartsen. De verwijten die gemaakt worden – zoals het voeren van onjuiste titels of breken van het beroepsgeheim – zijn onveranderd terwijl wel zwaardere maatregelen worden opgelegd het afgelopen decennium. In de praktijk is het van belang om bij het stellen van de diagnose of het beoordelen van de ernst van de situatie de werknemer in de redenatie mee te nemen. Zeker in conflictsituaties zijn bovenstaande punten belangrijk en kunnen tuchtzaken in de toekomst worden voorkomen.

Het tuchtrecht voor de gezondheidszorg heeft als doel om de kwaliteit van de individuele gezondheidszorg te bewaken en te bevorderen. Bij een verdenking op het disfunctioneren van een zorgverlener kan een patiënt een klacht indienen bij een regionaal tuchtcollege (RTC). Als het RTC de klacht ontvankelijk acht neemt het deze in behandeling en doet een uitspraak. Mocht een van de partijen zich niet kunnen vinden in de beslissing dan kan beroep worden aangetekend. De zaak wordt dan opnieuw behandeld door het centraal tuchtcollege (CTC) waarna er een definitieve uitspraak volgt. Uit de jaarverslagen van de tuchtcolleges kan worden afgeleid dat de afgelopen jaren het totaal aantal klachten tegen artsen ongeveer gelijk is gebleven1. Er is echter wel een duidelijke toename in het aantal klachten tegen bedrijfsartsen. Van 41 tuchtzaken in 2010 naar 81 in 2018. Of het aantal gegrondverklaarde klachten tegen bedrijfsartsen ook toeneemt is niet bekend. Er is echter een essentieel verschil tussen een toename in het aantal klachten en een toename in het aantal gegrondverklaarde klachten. Dit verschil kan namelijk belangrijk zijn om de toename van klachten tegen bedrijfsartsen te verklaren.

Bij een eventuele toename van gegronde klachten tegen bedrijfsartsen is het van belang om naar oorzaken te zoeken. Een toename in het aantal klachten omtrent de infrequente begeleiding door bedrijfsartsen kan bijvoorbeeld een gevolg zijn van de introductie van het eigenregie-model. Ook kan de invoering van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) leiden tot meer aandacht voor privacy met als gevolg een toename in de klachten rondom het breken van het beroepsgeheim.

Eventuele verbanden kunnen worden aangetoond door de tuchtzaken van de afgelopen jaren op gestructureerde wijze te analyseren naar het soort verwijt dat wordt gemaakt (bijvoorbeeld: inadequate begeleiding of breken van beroepsgeheim), arts- of patiëntgerelateerde factoren (bijvoorbeeld: basisarts of bedrijfsarts en fysieke of psychische aandoening), algemene factoren (bijvoorbeeld: conflict met de werkgever) en opgelegde maatregel (bijvoorbeeld: berisping of waarschuwing). De inzichten die hieruit volgen kunnen gebruikt worden om de begeleiding van patiënten in de toekomst te verbeteren en zo tuchtzaken te voorkomen.

Dit leidt tot de volgende vraagstelling: In hoeverre neemt het aantal gegrondverklaarde tuchtzaken tegen bedrijfsartsen toe sinds 2010, welke verwijten worden er gemaakt en welke maatregelen zijn opgelegd? Op tuchtrecht.overheid.nl worden uitspraken van tuchtcolleges geanonimiseerd gepubliceerd. Op 11-01-2019 is op de website een zoekopdracht verricht met de parameters: domein ‘gezondheidszorg’, publicatiedatum ’tot 31-12-2018′ en zoekwoord ‘bedrijfsarts’ als ’tekst in uitspraak’. Het zoekresultaat bestaat uit publicaties van tuchtzaken waarbij sommige zaken meerdere keren zijn gepubliceerd. De publicaties zijn ontdubbeld. Als een zaak zowel door het RTC als CTC is behandeld, wordt alleen de publicatie van het CTC geïncludeerd.

Uit elke publicatie worden algemene gegevens verzameld, zoals bijvoorbeeld startdatum van de tuchtzaak en de aanwezigheid van een conflict tussen de werknemer en de werkgever. Ook wordt per tuchtzaak genoteerd welke verwijten de klager maakt. Deze worden gecategoriseerd in tien containerbegrippen, zie tabel 1. In een tuchtzaak kan een arts meerdere verwijten worden gemaakt. Voor elke tuchtzaak werd per verwijt genoteerd of deze al dan niet gegrond werd verklaard. Bij een of meer gegronde verwijten wordt de tuchtzaak in zijn geheel gegrondverklaard. Op basis van de ernst van de verwijten volgt er daarna een maatregel. Maatregelen die werden opgelegd waren: waarschuwing, berisping en schorsing. Als de gegrondverklaarde verwijten door het tuchtcollege niet zwaar genoeg werden bevonden voor een maatregel volgde de uitspraak: gegrond, geen maatregel. In dit onderzoek wordt gekeken per jaar en in periodes van drie jaar, namelijk periode 1: 2010-2012, periode 2: 2013-2015 en tenslotte periode 3 2016-2018.

In dit onderzoek zijn uiteindelijk 285 unieke tuchtzaken geïncludeerd. Hiervan was 53,3 procent van de klagers man en 46,7 procent vrouw en werden vaker mannelijke artsen aangeklaagd dan vrouwelijke artsen (76,5% versus 23,5%). De aangeklaagde artsen waren overwegend specialisten (84,2%) en in mindere mate basisartsen (14,4%) en aios (1,4%). Het overgrote deel van de spreekuren werd gevoerd in het kader van de verzuimbegeleiding (89,9%) en vervolgens arbeidsgeneeskundig onderzoek (7,0%), second opinion (2,1%) en preventief spreekuur (1,1%). De klager heeft het vaakst psychische klachten (47,7%), vervolgens zowel psychische als lichamelijke klachten (25,6%), dan fysieke klachten (16,8%) en ten slotte zaken met niet beschreven klachten (9,8%). In 60,4 procent van de tuchtklachten was er sprake van een conflict tussen werknemer en werkgever.

Omdat er in een tuchtzaak meerdere verwijten kunnen worden gemaakt zal het totaal aantal verwijten per periode altijd hoger zijn dan het aantal tuchtzaken (tabel 2). Verder is er voor gekozen om de verwijten en maatregelen uit te zetten in periodes van drie jaar, omdat het aantal verwijten en maatregelen per jaar te klein werd. In periode 1 zijn er in het totaal 192 verwijten, in periode 2 202 en in periode 3 tot slot 424. Procentueel zijn er in alle categorieën geen grote veranderingen gedurende de perioden. De meest voorkomende verwijten vallen in de categorieën Beoordeling (≥18,3% in alle perioden) en Advies (≥13,4% in alle perioden). De minst voorkomende categorieën zijn Onjuiste titel (≤2,1% in alle perioden) en Verwijzing (≤2,5% in alle perioden).

Het totaal aantal tuchtzaken zit de eerste zes jaar tussen de 16 en 29 per jaar (Figuur 1). In 2016 zijn er 38 zaken, in 2017 51 en in 2018 55. Het totaal aantal gegronde tuchtzaken blijft de eerste negen jaar tussen de 6 en 17 gevallen per jaar. In 2018 zijn er 27 gegronde tuchtzaken.

In periode 1 zijn er 73 tuchtzaken, in periode 2 68 en in periode 3 144 (Tabel 3, pag. 40). Het percentage van de gegrondverklaarde zaken gaat van 49,3 procent in periode 1 naar 44,1 procent in periode 2 naar 38,9 procent in periode 3.

In alle periodes wordt het meest frequent een waarschuwing (≥57,1% in alle perioden) en een berisping (≥20,0% in alle perioden) opgelegd. De varianten ‘gegrond, geen maatregel’ en ‘schorsing’ komen slechts incidenteel voor. Het valt op dat in de laatste periode zwaardere maatregelen worden opgelegd: de berisping gaat van 25,0 procent in periode 1 naar 20,0 procent in periode 2 en 35,7 procent in periode 3.

In 2016, 2017 en 2018 is er een duidelijke toename van het totaal aantal tuchtklachten tegen bedrijfsartsen zichtbaar, terwijl het percentage gegrondverklaarde klachten lijkt te dalen. De toename van aantal gegrondverklaarde klachten lijkt te worden verklaard door een totale toename van klachten tegen bedrijfsartsen in de laatste jaren. De stijging van het totaal aantal tuchtzaken in de laatste drie jaren kan niet worden verklaard door het soort verwijten dat wordt gemaakt. Dat bleef in de tijdsspanne van deze studie procentueel vrijwel stabiel. Ook de maatregelen die worden opgelegd blijven gedurende de bestudeerde negen jaar vergelijkbaar, maar in de laatste periode worden wel zwaardere maatregelen opgelegd. Bij meer dan de helft van de zaken was er een conflict tussen werknemer en werkgever. De gevonden toename van het aantal tuchtzaken tegen bedrijfsartsen komt overeen met de resultaten van de jaarverslagen van de tuchtcolleges. Het aantal zaken tegen bedrijfsartsen dat wordt genoemd ligt met 39 tot 81 zaken per jaar hoger dan in onze studie. Dit verschil is te verklaren omdat de niet-ontvankelijk verklaarde en ingetrokken zaken worden meegenomen. Voor wat betreft de percentuele gegrondverklaarde zaken werd in de periode van juli 2018 tot en met juli 2019 in een andere studie 52 procent gevonden². Wij vonden in 2018 een percentage van 49,1 procent. Het totaal aantal tuchtzaken ligt in de eerder genoemde studie wel iets lager dan bij ons, wat kan wijzen op een lichte afname van het totaal aantal tuchtklachten in de eerste helft van 2019. Een andere verklaring kan zijn dat in deze studie geen basisartsen en aios zijn meegenomen. In onze studie was dit aandeel artsen ongeveer 15 procent en daarmee een mogelijke verklaring voor het gevonden verschil.

Dat het aantal tuchtzaken toeneemt maar het soort verwijten procentueel gelijk blijft kan duiden op een groei van het aantal klachten los van de kwaliteit van de zorg, bijvoorbeeld als gevolg van een toename van het aantal spreekuren in de bedrijfsgeneeskundige zorg. Ook het ‘mondiger’ worden van patiënten kan een mogelijke verklaring zijn. Dit sluit ook aan bij de daling van het percentage van de gegronde klachten over de periode van negen jaar.

Verwacht mag worden dat een toegenomen bereidheid van patiënten om een tuchtzaak te starten ook bij andere specialismen zichtbaar zou worden. Echter, uit de resultaten van de jaarverslagen van de tuchtcolleges blijkt dat het aantal klachten tegen alle artsen de afgelopen jaren ongeveer stabiel blijft¹. Ondanks het feit dat een waarschuwing in de gehele periode van 2010 tot en met 2018 de meest voorkomende maatregel is, is het opvallend dat de laatste jaren wel zwaardere maatregelen worden opgelegd. Dit komt overeen met de eerdere studie in de periode van juli 2018 tot en met juli 2019 waarbij van alle maatregelen bijna 60 procent een berisping kreeg². Tevens is opvallend dat in 60,4 procent van de tuchtzaken sprake is van een conflict tussen werknemer en werkgever. Tuchtzaken met conflictsituaties lijken dus sterk oververtegenwoordigd te zijn. Een toename van het aantal conflicten tussen werknemers en werkgevers in 2016, 2017 en 2018 zou een stijging van het aantal tuchtzaken tegen bedrijfsartsen mogelijk kunnen verklaren.

Een zwak punt van onze studie is dat er mogelijk tuchtzaken zijn gemist omdat de term ‘Bedrijfsarts’ niet in de publicatie voorkwam. Er had ook op andere termen gezocht kunnen worden, zoals bedrijfsgeneeskunde, arboarts of gezondheidskeuring. Ook bleef het, ondanks overleg met de tuchtcolleges, onduidelijk wanneer een tuchtzaak wordt gepubliceerd op tuchtrecht.overheid.nl. Dit blijkt eveneens uit de zoekresultaten van dit onderzoek, er werden publicaties van het CTC gevonden, waarvan de bijbehorende uitspraak van het RTC niet was gepubliceerd. Wel zijn er in deze studie een groot aantal gepubliceerde tuchtzaken geïncludeerd. Door het samenvoegen van de jaren werden de groepen groot genoeg om gefundeerde uitspraken te kunnen doen. Verder is dit de eerste studie waarbij er over een periode van negen jaar naar tuchtzaken tegen bedrijfsartsen is gekeken. Ook zijn de publicaties ontdubbeld waardoor alleen unieke klachten zijn geïncludeerd. Verder zijn bij elke tuchtzaak alle verwijten geanalyseerd en is gekeken of deze gegrond werden verklaard. Ook dit is nog niet eerder onderzocht.

Uit deze studie kan geconcludeerd worden dat het aantal tuchtzaken tegen bedrijfsartsen de laatste jaren toeneemt, waarbij het percentage gegrondverklaarde klachten lijkt te dalen. De laatste jaren is er een stijging van het aantal gegrondverklaarde tuchtzaken zichtbaar. Mogelijke oorzaken hiervoor komen niet duidelijk uit de resultaten naar voren. Wel blijkt dat gedurende alle jaren veel verwijten de beoordeling en advisering betreffen. Ook tuchtzaken waarbij er een conflict tussen werknemer en werkgever speelt, komen vaak voor. Aanbeveling is om bij het stellen van de diagnose of het beoordelen van de ernst van de situatie, de werknemer te betrekken in de gedachtegang van de bedrijfsarts. Het geadviseerde beleid wat hierop volgt zal daardoor ook meer aansluiten bij de beleving van de werknemer. Zeker in situaties waarbij er op de achtergrond een conflict meespeelt zijn bovenstaande punten belangrijk en kunnen tuchtzaken in de toekomst mogelijk worden voorkomen.

Het artikel is gebaseerd op het onderzoek van Koen Venne dat is uitgevoerd ten tijde van zijn opleiding tot bedrijfsarts bij de SGBO.