Mensen met een migratieachtergrond ondervinden vaak nadelen op de arbeidsmarkt. We onderzochten welke arbeidsmarktnadelen migranten van de eerste en tweede generatie in België ondervinden ten opzichte van personen zonder migratieachtergrond. En hoe we deze nadelen het best kunnen verklaren. Tegelijkertijd bieden de verklaringen inzichten in hoe we de achterstelling kunnen aanpakken.1
We voerden systematisch literatuuronderzoek uit op basis van 35 collegiaal getoetste studies gepubliceerd tussen 2010 en 2023. De ingesloten studies moesten (mogelijke) verschillen tussen mensen met en zonder migratieachtergrond blootleggen, hiervoor kwantitatief, empirisch bewijs aanleveren en zich richten op arbeidsmarktuitkomsten zoals tewerkstelling en verloning.
Onze synthese geeft aan dat mensen met een migratieachtergrond in België doorgaans te maken hebben met een lagere tewerkstelling alsook een slechtere kwaliteit van werk, waaronder een lager loon, een baan onder opleidingsniveau en meer precaire arbeidsomstandigheden, dan mensen zonder migratieachtergrond. De verschillen blijken groter voor mensen met een niet-EU-achtergrond, bovenal vrouwen, en blijven deels bestaan in de tweede generatie.
Drie verklaringen
In de empirische studies komen drie verklaringen frequent naar voren. Een eerste verklaring, aan werkgeverszijde, is discriminatie. Werkgevers nodigen bijvoorbeeld minder vaak mensen met een migratieachtergrond uit voor een jobgesprek. Als ze hen toch uitnodigen en uiteindelijk aanwerven dan laat de verloning vaker te wensen over. Sommige werkgevers vermenen immers een gebrek aan kennis en vaardigheden of vrezen simpelweg dat collega’s of klanten niet graag met hen zullen interageren.
De lagere verwachting omtrent kennis en vaardigheden is niet geheel onterecht. Een tweede verklaring, aan werknemerszijde, duidt immers op belangrijke gemiddelde verschillen tussen mensen met en zonder migratieachtergrond qua scholingsgraad en taalcompetenties. Bovendien hebben personen met een migratieachtergrond doorgaans beperktere professionele netwerken.
Een derde verklaring, ook aan werknemerszijde, zijn cultuurgebonden voorkeuren. Mensen met een migratieachtergrond lijken vaker en sterker vast te houden aan traditionele genderrollen, waardoor vrouwen sneller huishoudelijk werk opnemen buiten de formele arbeidsmarkt.
Conclusie en aanbevelingen
Mensen met een migratieachtergrond in België ervaren vaker slechtere arbeidsmarktuitkomsten dan mensen zonder migratieachtergrond. Deze achterstelling uit zich voornamelijk op het vlak van tewerkstelling en verloning.
Aan werkgeverszijde kan een gestandaardiseerde aanpak van het (aan)wervingsproces de vooroordelen en stereotypen, die vaak leven over mensen met een migratieachtergrond, mee de kop indrukken. Het gestructureerde interview is hierbij een belangrijk hulpmiddel.
Aan werknemerszijde investeren mensen met een migratieachtergrond het best in hun menselijk kapitaal met specifieke aandacht voor taalvaardigheden. Kennis van arbeidstekorten op de huidige arbeidsmarkt kan bovendien helpen in de (her)oriëntering naar beroepen waar kansen op tewerkstelling met adequate verloning doorgaans hoger liggen.
Mensen met een migratie- achtergrond investeren het best in hun menselijk kapitaal
Aan beleidszijde handhaven beleidsmakers liefst de bestaande, reeds vrij uitgebreide antidiscriminatiewetgeving. Dat kan via regelmatige audits op de arbeidsmarkt met sancties voor werkgevers die duidelijk discrimineren. Het toegankelijk maken en steunen van taalopleiding is een tweede beleidsinitiatief dat aantoonbaar werkt. Ook goede (publieke) arbeidsbemiddeling, met voldoende begeleiding bij het vinden van geschikt werk, is onontbeerlijk. Tot slot zijn – zeker in de Belgische context – een vlottere erkenning van buitenlandse diploma’s en betaalbare kinderopvang voor een duurzame terugkeer van vrouwen naar de werkvloer belangrijke aandachtspunten.
▶ Louis Lippens is onderzoeker van Universiteit Gent gespecialiseerd in arbeidseconomie, Gent. Contact: louis.lippens@ugent.be
Referentie en voetnoot
Devos L, Lippens L, Lens D, et al. Labour Market Disadvantages of Citizens with a Migration Background in Belgium: A Systematic Review. Economist. 2024; 173(1): 121–175.
1 Ter verduidelijking, eerste generatie migranten zijn mensen die zelf naar het land van bestemming migreerden. Tweede generatie migranten hebben minstens één ouder die in het buitenland geboren is.
