Methodologie
De studiepopulatie bestond uit 34.834 oudere werknemers (45-65 jaar) die deelnemen aan de Lifelines Cohort Study en Biobank (https://www.lifelines.nl/). De metaboolsyndroom componenten werden gemeten door getrainde onderzoeksmedewerkers. Gezondheidsgedrag (roken, fysieke activiteit, dieet en alcoholgebruik) en beroepsgroep werden gemeten met vragenlijsten. Beroepsgroepen werden gecategoriseerd in hooggeschoolde hoofdarbeid (bijv. directeur, docent), laaggeschoolde hoofdarbeid (bijv. telefonist, rijinstructeur), hooggeschoolde handarbeid (bijv. boer, metselaar) en laaggeschoolde handarbeid (bijv. buschauffeur, schoonmaker).
Resultaten
In totaal werd bij 6.586 (18,9%) deelnemers het metaboolsyndroom tijdens de baseline meting vastgesteld (Tabel 1). Van de metaboolsyndroom componenten kwamen hypertensie en abdominale obesitas het vaakst voor (Tabel 1).
Tabel 1: Gezondheidskenmerken tijdens de baseline meting (n = 34.834)
| Gezondheidskenmerken | n | % |
| MetS | 6.568 | 18,9 |
| MetS componenten | ||
| Abdominale obesitas | 12.973 | 37,2 |
| Hypertensie | 16.905 | 48,5 |
| Verhoogde bloedglucose | 5.286 | 15,2 |
| Verhoogde triglyceriden | 7.719 | 22,2 |
| Verlaagd HDL-cholesterol | 5.767 | 16,6 |
Tijdens de 3,9 jaar follow-up, ontwikkelden 2.419 (8,6 %) deelnemers het metaboolsyndroom. De hoogste incidentie (10,7%) werd in de categorie laaggeschoolde handarbeid vastgesteld (Tabel 2).
Tabel 2: MetS ontwikkeling tussen de baseline meting en follow-up (n = 28.266)
| MetS ontwikkeling | ||
| Beroepsgroep | n | % |
| Hooggeschoolde hoofdarbeiders | 1.146 | 7,9 |
| Laaggeschoolde hoofdarbeiders | 762 | 8,8 |
| Hooggeschoolde handarbeiders | 271 | 9,5 |
| Laaggeschoolde handarbeiders | 240 | 10,7 |
In de categorie hooggeschoolde hoofdarbeid was de incidentie 7,9%. Gezondheidsgedrag verklaarde ongeveer de helft van de risicoverschillen in de ontwikkeling van het metaboolsyndroom tussen de beroepsgroepen. Ongezond gedrag kwam veel vaker voor bij oudere werknemers in de categorie handarbeid (Tabel 3).
Tabel 3: Ongezond gedrag tijdens de baseline meting per beroepsgroep
| Beroepsgroep | ||||||||
| Hooggeschoolde hoofdarbeiders (n = 14.480) | Laaggeschoolde hoofdarbeiders (n = 8.706) | Hooggeschoolde handarbeiders
(n = 2.846) |
Laaggeschoolde handarbeiders
(n = 2.234) |
|||||
| Gezondheidsgedrag | n | % | n | % | n | % | n | % |
| Roken | 2.057 | 14,2 | 1.586 | 18,2 | 514 | 18,1 | 525 | 23,5 |
| Lage fysieke activiteit | 5.935 | 41,0 | 3.971 | 45,6 | 1.425 | 50,1 | 1,107 | 49,6 |
| Ongezond dieet | 3.880 | 26,8 | 2.725 | 31,3 | 1.388 | 48,8 | 944 | 42,3 |
| Hoog alcoholgebruik | 4.861 | 33,6 | 2.113 | 24,3 | 751 | 26,4 | 476 | 21,3 |
Conclusies
Onder oudere werknemers verschilt het risico om het metaboolsyndroom te ontwikkelen per beroepsgroep. Het grootste risico werd vastgesteld onder oudere werknemers in de categorie laaggeschoolde handarbeid. Ongezond gedrag zoals roken en fysieke inactiviteit verklaarde een groot deel van het risicoverschil in de ontwikkeling van het metaboolsyndroom tussen beroepsgroepen.
Implicaties voor de praktijk
De bedrijfsarts kan op meerdere momenten het bewustzijn voor het metaboolsyndroom onder werknemers vergroten. Tijdens Periodiek Medisch Onderzoek (PMO) kan worden nagegaan in welke mate componenten van het metaboolsyndroom aanwezig zijn, en kunnen gezondheid bevorderende leefstijladviezen gegeven worden. Ook bij het (verzuim)spreekuur kan aandacht worden besteed aan leefstijl en het metaboolsyndroom. Daarnaast kan in de Risico-Inventarisatie en Evaluatie het belang van het voorkomen van bewegingsarmoede worden meegenomen. Geïntegreerde actie van werkgevers en bedrijfsartsen in de vorm van een vitaliteitsbeleid met aandacht voor de kennis en behoeften van verschillende beroepsgroepen en leeftijden kan een gezonde leefstijl stimuleren.
Auteurs
Katharina Runge is promovendus bij het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) en het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Haar onderzoek richt zich op oudere werknemers, werktransities en de rol van cardio metabole gezondheid zoals gezondheidsgedrag. De hier omschreven studie is onderdeel van haar promotieonderzoek.
Dr. Sander van Zon, prof. Ute Bültmann en prof. Kène Henkens werken bij het UMCG. De laatste auteur is ook verbonden aan het NIDI.
Contact: runge@nidi.nl
Noten
De implicaties van dit onderzoek voor de praktijk zijn besproken met dr. Giny Norder (bedrijfsarts bij Arbo Unie). Deze ‘onderzoek in het kort’ is gebaseerd op het artikel Metabolic syndrome incidence in an aging workforce: Occupational differences and the role of health behaviors (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352827321001567)
