‘En zo kan je volgens mij de wereld ook indelen in mensen die zijn van ‘van wie is de tournedos?' en mensen die dat niet zijn.' Deze waterscheiding die cabaretier Marc-Marie Huijbregts in het leven riep, zal ik nooit vergeten. Stel je een etentje voor waarbij iedereen druk in gesprek is. De ober komt langs met het eten, maar vangt de aandacht niet. Dan zijn er altijd mensen die gaan helpen - de ‘van wie is de tournedos?'-types - en anderen die dat niet doen, die kletsen gewoon door. Ik ben dus zo'n ‘van wie is de tournedos?'-mens. Maar soms, als ik op het punt sta mijn mond open te trekken, hoor ik de cabaretier, en denk: ‘maar nu even niet'.

Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) en autismespectrumstoornissen (ASS) zijn twee van de meestvoorkomende neuro-ontwikkelingsstoornissen. Deze vormen van neurodivergentie hebben een forse negatieve impact op het dagelijks en beroepsmatig functioneren. Echter wanneer ADHD of ASS niet tijdig gediagnosticeerd wordt kan dit nog schadelijkere gevolgen hebben. French et al. verzamelden de medisch wetenschappelijke literatuur over welke risico's geassocieerd zijn met ongediagnosticeerde ADHD/ASS.1

Wat is normaal? In de wetenschap, statistiek en geneeskunde was ‘normaal' lange tijd de maatstaf: een gemiddelde, een referentie, een richtlijn. Maar het idee van ‘normaal' neigt ertoe mensen in hokjes te stoppen, terwijl gezondheid flexibeler en complexer is dan een simpele norm. In het dagelijks leven, en zeker ook in de wereld van arbeid en gezondheid, is ‘normaal' steeds meer een rekbaar begrip geworden. In dit nummer van TBV belichten we neurodiversiteit en neurodivergentie, gebieden waarin die norm steeds meer begint te knellen.

Dit boek leert je anders te kijken naar neurodiversiteit. Wat is neurodiversiteit? Het is een term die aangeeft dat we allemaal gevormd zijn door een uniek ontwikkelingsneurologisch en ontwikkelingspsychologisch traject. Neurodiversiteit gaat er vanuit dat mensen verschillende manieren van denken, voelen en leren hebben. Deze verschillen maken deel uit van de natuurlijke variatie binnen mensen. Deze verschillen komen tot uiting in het spectrum van autisme, ADHD, dyslexie en hoogbegaafheid. Neurodiversiteit benadrukt het belang van inclusie en waardering van deze variaties in plaats van ze te zien als afwijkingen die gecorrigeerd moeten worden.

In ons spreekuur staat werk centraal, maar vraagt u weleens naar het huishouden? Met regelmaat zie ik voor de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) neurodivergente personen in mijn spreekkamer. Zij klopten aan bij de gemeente voor hulp. Fysiek zijn ze in staat het huishouden te doen, maar in de praktijk lukt het niet. Voor de gemeenteconsulent is het vervolgens niet altijd eenvoudig te beoordelen of sprake is van een beperking of een gebrek aan motivatie.

Donderdag 16 januari 2025 vond op Tilburg University het symposium ‘Neurodiversiteit: het nieuwe normaal' plaats. Dagvoorzitter Filemon Wesselink opende het symposium met de vraag: Wat is er nodig om neurodivergente werknemers beter te laten floreren in de werkomgeving? Met de term ‘het nieuwe normaal' wordt bedoeld dat iedereen verschillend is en dat verschillende mensen soms verschillende behoeftes hebben om te kunnen floreren in de werkomgeving.

De term ‘neurodiversiteit' is kort voor de eeuwwisseling geïntroduceerd door Judy Singer en Harvey Blume, die elkaar leerden kennen in een netwerk van mensen met autisme. Neurodiversiteit verwijst naar de natuurlijke variatie in de neurologische, cognitieve en psychologische ontwikkeling, vooral met betrekking tot het verwerken van sociale, linguïstische en zintuiglijke informatie. Singer en Blume formuleerden een gemeenschappelijke noemer om mensen die buiten het gangbare spectrum vallen in één sociale beweging bij elkaar te brengen.

Psycholoog Denize Berrak werkt bij HumanCapitalCare en heeft vanuit de GGZ ervaring met neurodiversiteit. Nu geeft ze workshops en voorlichting, zowel binnen haar eigen organisatie als bij andere bedrijven en organisaties. ‘Als mensen goed weten hoe neurodiversiteit werkt en meer zichzelf mogen zijn, zullen ze minder snel uitvallen.'

Officiële cijfers zijn niet bekend, maar naar schatting is zo'n 2 procent van de Nederlandse bevolking hoogbegaafd. Met hun intelligentie en creativiteit kunnen hoogbegaafden van grote waarde zijn voor organisaties. Maar toch komen ze op het werk niet altijd tot hun recht.

Met de groeiende aandacht voor neurodiversiteit, groeit ook de oproep tot een positieve benadering van neurodiversiteit: de ‘sterke-punten-benadering'. Hieronder beschrijven wij wat de kansen van zo'n positieve benadering zijn en daarnaast wat de voorwaarden zijn voor succes. Deze rubriek biedt vakgenoten een podium om stelling te nemen en ideeën uit te spreken.